‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Mulkiy mustaqillik 
— fuqarolik huquqining subyekti bo ‘lishi uchun 
yuridik shaxs hisoblangan har qanday tashkilotning o ‘ziga xos rnulki
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo‘lishi, har qaysi davlat tashkilotining o‘ziga biriktirilgan mulki bo‘- 
lishini taqozo qiladi. Boshqacha aytganda, yuridik shaxslar mustaqil 
balans yoki smetaga ega b o iish lari kerak (FKning 39-m oddasi,
2-bandi).
Yuridik shaxslarning mol-mulki ularning Ustav doirasida aks 
ettiriladi. Ustav fondi ta’sischilarining qo‘shgan pul mablagiari, ko‘ch- 
mas mol-mulklari, a’zolikbadallaridan, tadbirkorlik faoliyatidan topil- 
gan daromadlaridan, fuqarolarning ixtiyoriy xayriya mablagiaridan, 
aksiyalaridan tushgan devidendlardan va qonunda man etilmagan o ‘zga 
manbalardan tashkil topadi. Bu sohada ayrim cheklovlar ham bor. 
Jumladan, siyosiy partiyalar davlat organlaridan, korxonalar, muassa- 
salar va tashkilotlardan, xorijiy davlatlar va tashkilotlardan, xalqaro 
tashkilotlardan, chet el fuqarolari va fuqaroligi boim agan shaxslardan, 
diniy taslikilotlardan, anonim xayriya beruvchilardan m ablagiar va 
boshqa mol-mulklar olishi taqiqlanadi.
Davlat tashkilotlari davlatga qarashli mulkka nisbatan to ia xo‘jalik 
yuritish yoki operativ boshqarish huquqigagina egadirlar. Jamoa xo‘ja- 
liklari, boshqa kooperativ va jamoat tashkilotlari, ularning birlashmalari 
o‘zlariga mulk huquqi asosida tegishli boigan mulkni egallaydi. Alohida 
mulkka ega boim agan yoki mustaqil ravishda boshqara olmaydigan 
va shu sababli boshqa shaxslar bilan xo‘jalik munosabatlarida b o ia
olmaydigan tashkilotlar fuqarolik huquqining subyekti b o iib hisob- 
lanmaydi.
Mustaqil mulkiy javobgarlik 
— yuridik shaxs hisoblangan tashkilot 
o‘z majburiyatlari yuzasidan o ‘ziga tegishli boigan (davlat tashkiloti 
esa, o ‘ziga biriktirib qo‘yilgan) mulki bilan javob beradi. Yuridik 
shaxs hisoblangan davlat tashkilotlarining majburiyatlari yuzasidan 
davlat javobgar boim aydi, bu tashkilotlar ham davlat tashkilotlari 
majburiyatlari yuzasidan javobgar boimaydilar.
Davlat budjetida turadigan tashkilotlarning qarzini qoplash, mablag‘ 
berish shartlari va tartibi 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunlari bilan 
belgilanadi.
Yuridik shaxsning yuqori organi o ‘ziga qarashli yuridik shaxs 
hisoblangan tashkilotlarning qarzlari yuzasidan javobgar boimaydi. 
Ammo yuridik shaxsning yuqori organi o‘ziga bo‘ysunadigan tashkilot- 
ning qarzlari uchun qonunda yoki Nizomda nazarda tutilgan hollarda 
javobgar boiishi mumkin. Quyi tashkilotlar ham o ‘zlarining yuqori 
tashkilotlari majburiyatlari yuzasidan javobgar boimaydilar. Yuridik 
shaxslar o‘z majburiyatlari bo‘yicha o‘zlariga qarashli butun mol-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mulki bilan javob beradi. Davlat korxonasining mol-mulki yetarli 
bo'lmaganida davlat uning majburiyatlari bo‘yicha subsidiar javobgar 
bo‘ladi.
Yuridik shaxsning bankrotligi uning mulkdori yoki ta ’sischining 
g‘ayriqonuniy harakatlari tufayli vujudga kelgan bo‘lsa, yuridik shaxs- 
ning mol-mulki yetarh bo‘lmaganda uning mulkdori (yoki muassisi) 
zimmasiga subsidiar javobgarlik yuklatilishi mumkin.