‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

yuridik shaxslarning muassisi (ishtirokchisi) bo‘lishi, vakolatxonalar
va filiallar tashkil etishi mumkin.
Korporativ huquq bo‘yicha yetakchi mutaxassislardan biri Т.Ка-
shanina shirkatlarning kelib chiqishini oila boshlig‘i oilada yakka
hukmronligiga asoslangan oilaviy tadbirkorlikdan kelib chiqqan deb
hisoblaydi1. Dastlabki paytlarda shirkatlarda asosan shirkat rahbarining
yoshi, tajribasi muhim rol o ‘ynagan bo‘lsa, keyinchalik ishtirokchilar
o ‘rtasida uddaburon, tadbirkor shaxslar ta’siri orta bordi. Vaqt o ‘tgan
sayin shirkatlarning o ‘zi ham turlarga ajrala boshladi. Bozor muno-

---

sabatlari mustahkamlanib borayotgan hozirgi sharoitlarda ham
shirkatlar xo‘jalik yurituvchi subyektlar tizimida o ‘ziga xos o ‘rin
egallaydi. Shirkatlarning huquqiy maqomi quyidagi o ‘ziga xos xusu-
siyatlarda yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Birinchidan, shirkatlar ishtirokchilarni shartnoma, kelishuvga
asoslangan birlashmasi, uyushmasi hisoblanadi. Bunday shartnoma
ta’sis shartnomasi deb ataladi va u shirkatning asosiy ta’sis hujjati
hisoblanadi. Ushbu shartnoma predmeti bo‘libmuayyan ashyo, xizmat
va ishlarga nisbatan huquq va majburiyatlarni vujudga keltirish emas,
balki ishtirokchilarning birgalikdagi faoliyatini tashkil etish hisoblanadi.
Ikkinchidan, shirkatlar — bu ishtirokchilarning turli mol-mulklarini
(pul mablag‘lari, ashyolar, ko‘char va ko‘chmas mol-mulklar) birlash-
tirish shaklidir. Ishtirokchilar qo‘shgan ulushlar har xil hajmda-teng
miqdorlarda va turli miqdorlarda belgilanishi mumkin.
Uchinchidan, shirkat kishilarning ixtiyoriy birlashuvi hisoblanadi.
Shirkatda eng kamida ikki va undan ortiq ishtirokchi erkin ravishda