‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2-§. Fuqarolik huquqining predmeti sifatida
mulkiy munosabatlar
Mulkiy m unosabatlar fuqarolik huquqi predm etining asosiy va 
katta qismini tashkil etadi. U lar tovar xususiyatlariga ega boMgan 
moddiy ne’mat mol-mulk bilan bogiiq holda vujudga keladi.
Bunday n e’matlarga nafaqat, qo‘l bilan ushlab yoki ko‘rish orqali 
mavjudligiga ishonch hosil qilish mumkin bo‘lgan ashyolar, shuningdek 
shartnom a bilan bir qatorda b a’zi huquqlar (masalan, bank omonati 
o ‘zida om onati qo‘yilgan pul summasini emas, balki om onatchining 
bankdan talab qilish huquqini ifoda etadi) ham taalluqli b o ‘ladi. 
Mulkiy munosabatlar, shuningdek ishlarni bajarish va xizmatlar ko‘rsa-

---

tish natijalari bo‘yicha ham vujudga kelishi mumkin. Lekin bu natijalar 
har doim ham ashyoviy natijalar ko‘rinishida bo‘lavermaydi. Masalan, 
yo‘lovchi, bagaj va yuk tashish, om onat saqlash, madaniy-maishiy 
xizmat ko‘rsatish shular jum lasidan. Demak, bunday natijalar ham 
tovar shakliga ega bo‘ladi.
Mulkiy munosabatlar yuridik kategoriya hisoblanmaydi. Ular o ‘z 
holicha yuridik tusga ega emas. 0 'zin in g ijtimoiy tabiatiga ko‘ra ular 
huquqiy tartibga solinadigan, y a’ni huquqiy jih atd an rasmiylash- 
tiriladigan iqtisodiy munosabatlardir. Ushbu m unosabatlarda tovar 
xo‘jaligi, bozor iqtisodiyoti gavdalanadi. Bunda ular mazkur xo‘jalik 
munosabatlarining turg‘unligi, barqarorligini, ya’ni moddiy ne’mat- 
larning o ‘zlashtirilganligi ham da taalluqliligini ta ’minlovchi tovarlar 
almashuvi jarayonini aks ettiradi. Zero, har ikkala jihat bir-biri bilan 
cham barchas bogMiq va ular o ‘zaro bir-birini taqozo etadi. Tovar 
almashuvi ishtirokchilar tom onidan uning obyektlari (ashyolari, ishlari, 
xizmatlari)ni o ‘zlashtirmasidan turib mumkin bo‘lmaganidek, o ‘zlash- 
tirish ham ko‘p hollarda tovar almashuvi natijasidagina amalga oshiriladi.
Mulkiy munosabatlar quyidagi umumiy belgilar bilan tavsiflanadi: