‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1 
Qarang:
 Сьгродоева О.Н. Тенденции развития акционерного права США:
Дисс. канд. юрид. наук. - М.: МГУ им. М.В. Ломоносова, 1995. С. 73.

---

vakolati un in g mulkiga nisbatan qaysidir jih atd an m ulkdorning 
huquqiga o ‘xshab ketadi, biroq ittifoqdosh tashkilotlarda ular chek- 
langan va «ittifoq maqsadiga muvofiq» shaklan 
0
‘zgarganlar1. Shunga 
qaramay, biz bunday huquqiy m unosabatlarning mulkiy xarakteri 
xususida so ‘z yuritishimiz mumkin, chunki ular umumiy maqsadni 
ko‘zlaydi va unga erishish uchun vosita bo‘lib xizmat qiladi.
Bu borada ayrim e ’tirozlar ham mavjud: notijorat korporativ tash- 
kilotlarning qatnashchilari daromadga ega bo‘lish maqsadini ko‘zlamay 
ishtirok etadi. Albatta, ular belgilagan yuridik shaxs mulkiy aylanmada 
faqatgina tashkilotni tuzishda ko‘zlangan maqsadga erishish zarur 
boMgani uchungina ishtirok etadi. Biroq agar tashkilot a ’zolari yuridik 
shaxsni tuzgan ekanlar, dem ak, ularning nom ulkiy ehtiyojlarini 
qondirish uchun ulardan qandaydir mulk va mulkiy aylanmada ishtirok 
etish talab qilinadi. Yuridik shaxsning mulkini boshqarish va nazorat 
qilishni amalga oshirish uchun qatnashchilar huquqiy m unosabatlar- 
ning a ’zolik (korporativ) doirasidagi ayrim huquqlarga ega b o ‘lish- 
lari zarur. Biz yana shunday xulosaga kelamizki, mulkiy m unosa- 
batlarda nomulkiy huquqlar boMishi mumkin emas. D em ak, hatto 
notijorat tashkilotlar doirasida ham mulkiy m unosabatlardagi a ’zolik 
mulkiy xarakterga ega.
Bundan tashqari, agar bunday tashkilot a ’zolari masalan, m a’naviy 
ehtiyojlarini qondirish uchun o ‘z kuchlarini birlashtirsalar, u holda, 
ular o‘rtasida nafaqat fuqarolik huquqiy munosabatlari, balki, umum an 
huquqiy normalar tom onidan tartibga solinmaydigan boshqacha muno- 
sabatlar ham vujudga keladi. T a’bir joiz boMsa, aytish mum kinki, 
ular nomulkiy xarakter kasb etadi. Masalan, diniy tashkilot a ’zolari 
va dinni tartibga soluvchi normalar o ‘rtasida yuzaga kelgan m uno- 
sabatlarda o ‘sha shaxslar butunlay boshqa maqomga ega boMadi.
Korporatsiya boshqaruvida faqatgina uni boshqarish uchungina 
qatnashish mumkin emas. Agar kimdir o ‘zining boshqaruvchilik qo- 
biliyatini namoyon qilmoqchi boMsa, u m ehnat yoki fuqarolik huquqiy 
shartnomasini tuzib, boshqaruvchi boMib ishlashi mumkin.
Xo‘jalik shirkatida, masalan, toMiq ishtirokchi huquqiga ega shaxs 
korporativ huquqqa ega boMib, shirkat ichidagi boshqaruv (ichki 
munosabatlar)da ishtirok etishi mumkin, o‘zining tadbirkorlik qobiliyat- 
larini namoyon etishi uchun esa — shirkatdagi ishlarni olib borish 
hamda undan tashqari (tashqi munosabatlar)dagi ishlarda ham ishtirok