‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

hozirgi barcha turkiy tillar (o ‘zbek, uyg‘ur, qirg‘iz,
qozoq, turkman, ozarbayjon, usmonli turk, tatar, xakas, yoqut va
boshq.) uchun qadimgi turkiy til umumiy til (bobo til) sanaladi.
Hozirgi turkiy tillarning shakllanish tarixini ko'pchilik olimlar bir necha 
davrlarga bo'ladilar. 1. Oltoy davri. 2. Eng qadimgi turk davri. 3. Qadimgi 
turk davri. 4. O 'rta turk davri (hozirgi barcha turkiy xalqlar va ular tillarining 
shakllanishi ham da rivojlanishi davri) va boshqalar.
Mutaxassislarning fikricha, turkiy tillar qadimda m o‘g‘il va tungus- 
manjur tillari bilan birgalikda bitta oilani tashkil etgan va bu til oltoy tili 
deb atalgan. Keyinchalik oltoy tili tarmoqlanib ketgan. Afsuski, bu davrdan 
xabar beruvchi yozma yodgorliklar bizgacha yetib kelmagan, lekin qadim ­
gi turkiy til davriga oid bir qancha yozma manbalarga egamiz. Urxun- 
enasoy, uyg'ur (qisman moniy), sug'd yozuvlari shular jumlasidandir. Mazkur 
yozuvlar hozirgi turkiy tillarning barchasi uchun umumiy sanaladi.
33-mashq.
Gaplarni o‘qing. Ularni bir-biriga solishtirib, farqli jihatla-
rini toping.
Biz qo'rqm adim iz, sungusdimiz — Biz qo'rqmadik, jang qildik. Neke 
qorqurbiz — N im adan qo'rqam iz. Turk budun yoq bolmazun! Bodun 
bolsun! — Turk xalqi yo'q boim asin! Xalq bo'lsin!
34-mashq.
She’rni o‘qing. Urxun-enasoy yozuvlari haqida bilganla-
ringizni so‘zlab bering.
Urxun xatlariga boqing, ajoyib,
Xalqim tarixidan sado bu xatlar.
Kultegin, Xon Bilga o'zbegim 
Shuhrat bog'idagi ulkan daraxtlar.
Qarang, m ehnatlarda qavargan,
Xalqim qo'llariga o'xshaydi shakli.
G oh Doro kuydirgan, goh arab chopgan,
Bobomday sarg'aygan, toliqqan, dardli,
Ohlari samoni, falakni tutgan,
Asrlar nom idan so'zlaydi ular.
Ularning qatidan sizadi xalqi,
27

---

Kultegin boshida chekkan qayg‘ular.
Hozirda dong'i zo‘r ayrim yozuvlar,
Ixtirosin kutib yotgan paytida.
Bobomning buvimga ishqi har sahar,
She’r bo‘lib yongandi urxun xatida.
Urxun yozuvlari — ko‘zimga ziyo,
Bobolardan qolgan tabarruk meros.
Siz bitilgan toshni aylab to ‘tiyo,
Ming bora ko‘zlarga surtsak-da, bu oz!