‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

ishlatilish o ‘rinlarini izohlang.
TU RK ISTO N YU LDU ZI
M ahm udxo‘ja Behbudiy Turkiston oikasining hu r fikrli kishilaridan 
biri edi.
Behbudiy 1875-yili Sam arqand shahrida dunyoga keldi. Keyinchalik 
M ahm udxo‘ja Behbudiy arab, fors, rus va butun turkiy tillarning yetuk 
bilimdoni, yuksak didli yozuvchi, bilimdon o'qituvchi, jam oat arbobi va 
qiyossiz olim sifatida nom qozondi. O 'rta Osiyo xalqlarining faxri bo'lgan 
bu buyuk alloma bizga o'zbek va tojik tillarida yozilgan «Muntaxabi 
jug'rofiyayi umumiy» («Qisqacha um umiy geografiya»), «Kitob-ul-atfol» 
(«Bolalar uchun kitob»), «Muxtasari tarixi islom» («Islomning qisqacha 
tarixi»), «Madhali jug'rofiyayi rusiy» («Rossiyaning qisqacha geografiyasi») 
singari o'lm as asarlarni tuhfa qilib qoldirdi. Behbudiy tom onidan qilingan 
ishlarni sanay bersak, ularning adog'iga yetmaymiz: u o 'z hovlisida bepul 
maktab ochib, xalq bolalarini o'qitdi.
«Behbudiy nashriyoti»ni tashkil qilib, o'zbekcha darsliklarni chop 
ettirdi. Samarqand xalqi uchun maxsus kutubxona va qiroatxona ochdi. 
1912-yili «Padarkush» pyesasini yozib, Q o 'q o n , B uxoro, A ndijon, 
K a tta q o 'rg 'o n , N am angan teatrlarida nam oyish qildi. Behbudiyning 
isyonkorligini yaxshi bilgan Buxoro amiri 1919-yili uni Shahrisabzda 
qo'lga olib, xalqning haqiqiy farzandini «xalq dushmani» tam g'asi bilan 
o'ldirtirib yubordi.
(N. Karimov)
114-mashq.
M atnni o ‘qing. Undoshlarning ishlatilish o ‘rinlarini
tushuntiring.
73

---

H A Y D O V C H IL IK G U V O H N O M A S I
Birinchi avtomobil Germaniyada paydo bo‘ldi, lekin haydovchilarning 
no‘noqligi tufayli tez-tez ko'ngilsiz voqealar ro‘y bera boshladi. Shunda 
Germaniyada chiqadigan jurnallardan biri ajoyib bir taklif kiritdi. Bu tak- 
lifga ko‘ra, politsiya mashina egasiga guvohnoma berishdan oldin uning 
mashina haydashni bilish-bilmasligini tekshirib ko‘rishi va quvohnoma 
berishi kerak edi. Dunyoda birinchi haydovchilik guvohnomasi shu tariqa 
Germaniyada 1910-yildan boshlab joriy etilgan.