‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar: 
sintaktik butunlik, kesimlik belgisi, kesim lik 
shakllari, q o ‘shm a gap, bog'langan q o 'sh m a gap, bog'lovchisiz q o 'sh m a 
gap, ergash gapli q o 'sh m a gap, gram m atik vosita.
Berilgan m aqolning m a ’nosini izohlang, sodda yoki q o 'sh m a gap 
ekanligini tushuntiring.
Har kimni bilay desang, so ‘zini о ‘rgan,
Zotini bilay desang, qilig‘ini о ‘rgan.
183-mashq.
0 ‘qing, qismlari biriktiruvchi bog‘lovchilar bilan bog‘-
langan qo'shma gaplarni topib, ularni bir paytda yoki ketma-ket yuz
bergan voqea, hodisa, harakatni ifodalovchi qo'shma gaplarga ajrating.
Matnni ko‘chirib, ulardagi bog‘lovchi vositalarning tagiga chizing.
1. 
U h ar u ch qadam da bir to 'x tab , nafasini rostlay-rostlay tepaga 
z o 'rg 'a yetdi, qopni ag'dardi-yu, m uvozanatini saqlay olm ay o'tirib qoldi.
2. M ashrab vafosizlik to'g'risidagi kitoblarni o 'qisa, yo erkaklar o g'zid an
xotin-qizlar haqida shaloq gaplar eshitsa, esiga ham isha M astura tu shad i- 
yu, butun vujudi isyon ko'taradi, bunday gaplarning birontasiga ishonmaydi.
3. G u lch e h ra «piq» etib kuldi-da, cho'zilib tugunni oldi. 4. Shu bilan
m aslahat tugadi-yu, byuro boshlanish bilan birinchi bo'lib Ertayev so'zga
chiqdi. 5. M ashhur qora qashqa ayg'irining chilvirini xirm ondagi bolalarga 
tutqazdi-da, dabdurustdan chollar bilan gaplashib turgan Komilaga yuzlandi.
6
. T o 'sa td a n eshik sharaqlab ochildi va ostonada Ertayev paydo b o'ldi.
7. Inobat qizishib ketib, pisandaga o'tganini endi payqadi va uyalib yerga 
qaradi.
( 0. Yoqubov)
552
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

184-mashq. Quyida berilgan fe’Ilardan bog‘langan qo‘shma gaplar
hosil qilib yozing.
1. O qardi, to ‘kildi. 2. Bukildi, salom berdi. 3. N igoron b o ‘ldi, nasib 
qilmadi. 4. Hayron bo‘ldi, nafasi tiqildi. 5. Yiqildi, shikastlandi. 
6
. Azoblandi, 
qiynaldi. 7. Kezdi, uyg'ondi. 
8
. Aynidi, yog‘a boshladi. 9. Qo'm sadi, yigMadi.
lO.Yuraverdi, g ‘oyib bo‘ldi. 11. 0 ‘yladi, bag‘ishladi. 12.Sevindi, yoshlandi.