‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

hayron
bo ‘Imoq
leksemasi ifodalagan m a’noga teng keladi. Yoki 
yer haydasang
kuz hayda, kuz haydamasang yu z hayda, deydi xalqimiz,
jumlasida 
deydi
xalqimiz
birikmasi tarkibidagi so'zlar o'zaro erkin bog'langan bo'lsa, 
undan oldingi so'zlar so'zlovchining nutqiga qadar xalqimiz tom onidan 
yaratilgan, tilimizda tayyor holda so'zlarning xuddi shunday tarkibini 
doimiy saqlagan holda mavjuddir.
Ikki va undan ortiq s o ‘zlarning o ‘zaro barqaror muno-
|
sabatidan tashkil topgan, nutq jarayoniga tayyor holda olib
•
kiriluvchi, til egalari xotirasida imkoniyat sifatida mavjud bo‘lgan
til birliklari barqaror birikmalar deyiladi.
Barqaror birikmalarning eng xarakterli belgilari quyidagilar:
1. 
N utq jarayoniga qadar tilda mavjudlik: nutqqa tayyor holda olib 
kirishlik.
234
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. M a’no butunligi.
3. Tuzilishi va tarkibining barqarorligi. Barqaror birikmalardan o‘rinli 
foydalanish nutq go‘zalligini ta ’minlaydi, shuning uchun ular nutqimiz 
k o ‘rki hisoblanadi.
Barqaror birikmalami o‘rganuvchi tilshunoslik bo'lim i paremiologiya 
(lot. 
parem a
— barqaror, 
logos —
ta ’limot), barqaror birikmalar lug'atini 
tuzish muammolarini o ‘rganuvchi b o iim esa paremiografiya (lot. 
parema —
barqaror, 
grofho
— yozmoq) sanaladi.
142-mashq.
Quyida berilgan barqaror birikm alardan foydalanib, 
gaplar tuzing. Birikmalar m a’nolarini izohlang.
Yerga ursa ko‘kka sachraydi, yaxshi ko‘rmoq, m e’dasiga tegmoq, 
yuragi toza, tepa sochi tikka bo'lm oq, ko‘nglida kiri yo‘q, og‘ziga tolqon 
solmoq, podadan oldin chang chiqarmoq, oq ko‘ngil, ko'nglini yozdi, 
o ‘takasi yorildi, tishini tishiga qo‘ymoq, ipidan ignasigacha, og‘zining 
tanobi qochadigan.
143-mashq.
Quyidagi iboralarni yozing. U lar yordamida gaplar tuzing.
Ishtahasi karnay, qo‘ling dard ko‘rmasin, og‘zi ochilib qoldi, gullab 
qo‘ydi, ko'kragini yerga bermoq, loy bo'lm oq, misi chiqm oq, tuyog'ini 
shiqillatmoq, aravani tortm oq, og‘zi qulog‘iga yetmoq, tegirmonga tushsa 
butun chiqm oq, boshi osmonga yetmoq, arpasini xom o'rm oq, taqdirga 
tan bermoq, quloq solmoq, misi chiqdi.