‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(A. Qahhor)
172
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

33-mashq.
Jonli so‘zlashuv nutqiga xos so‘zlam i yozma adabiy tilda 
yozing.
N a m u n a : sevindi — suyundi.
Anjon — Andijon, Samarqan — Samarqand, asma— astma, do‘slik — 
do‘stlik, ishleman — ishlayman, telvizor — televizor, ko‘yni — ko‘ngli, 
obketam an — olib ketaman, to ‘r — to 'rt, ishka — ishga, silar — sizlar, 
b o ‘maydi — bo ‘lmaydi, istudent — student, abzal — afzal, kexsa — 
keksa, m art — mard, dasro‘mol — dastro‘mol.
Yuqoridagi so'zlar ishtirokida og'zaki matn tuzing.
34-mashq.
H am zaning hajviy she’rini «nutq toni»ga (yuqori tanta- 
navorlik, jo ‘shqinlik) e ’tibor bergan holda o ‘qing.
MEVALAR MOJAROSI
Gilos haddan oshiqib,
Xafalikdan toshiqib,
Keldi o ‘rik boshiga,
M usht ko‘tarib shoshiqib:
«—Ey o ‘rik, san so‘zlama,
M aqtanm oqni ko‘zlama!
Yonboshingga bir tepay,
Bog‘ga hargiz yuzlama 
G ‘o ‘rang qursin, kech bitar,
Y egan kishi tish sinar...»
Yuqoridagi she’rdan xulosa qilib, eski adabiy tilning xalq tiliga qanday 
moslashganini tushuntiring.
35-mashq.
Og‘zaki va yozma adabiy tilning rivojlanishida nutq turlari 
(monolog, dialoglar)ning ahamiyati bormi? Quyidagi monologik nutq 
fikrlaringizni isbotlash uchun asos bo‘lsin.
Said Ahmadning «Ufq» romanidagi Ikromjonning nutqidan namunalar:
— Yo‘q, hali bilagimda kuchim bor. Yuragimda o ‘t so‘ngani yo‘q. Bu 
alamlarni, bu xo‘rliklarni oyoq ostiga olib toptam agunum cha yashashim 
shart. Yashayman! Bosliimga tugamas savdolar solgan urash olovi o ‘chganini 
o ‘z ko‘zim bilan ko‘rishim shart. Shu yerda turib nemisga o ‘q otaman. 
0
‘qim qolmasa, qo‘ltiqtayog‘im bilan boshini yancham an. 
0
‘lish yo‘q. 
0 ‘lish — nomardlik. N om ard bo‘lib o ‘lishni istamayman, istamayman...
— Yo‘q, bolam, m en dardga chalinmayman. M en o ‘lmayman. Tik 
b o ‘lsam yurib, yiqilsam emaklab, yotib qolsam surilib hu o ‘sha ufqqa 
boram an. Ufqdan turib Yozyovonimga bir qayrilib qarayman. U fqqa 
borm ay o'lish im m u m k in em as...