‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

necha millimetrga, temirbeton konstruksiyalar esa undan ham kichik
masofaga ko‘chadi. Ko‘chishlar miqdori qancha kichik bo‘lsa, ularni
aniqlashdagi metrologik talablar shuncha yuqori bo‘ladi.
Chiziqli ko‘chishlarni (solqiliklarni) aniqlashda solqilik o ‘lchagich
(progibomer) va indikatorlardan foydalaniladi. Santimetrlab o ‘lchanadigan
katta ko‘chishlar odatda progibomerlar yordamida o‘lchanadi.
Quyida shunday asboblardan biri — Maksimovning simli progibomeri
bilan tanishamiz (4.1-rasm). Asbobning qo‘zg‘almas o ‘qi (1) sinalayotgan
obyektning o‘ziga yoki biror qo‘zg‘almas nuqtaga mahkamlanadi. 0 ‘q (1)
bo‘ylab aylanadigan shkivga (2) egiluvchan sim (3) yordamida tosh (yuk)
(4) osiladi. Sinalayotgan obyekt bilan qo‘zg‘almas nuqta orasidagi masofani
aniqlash uchun shkiv (2) sim (3) orqali aylanma harakatga keltiriladi.
a-pmgibomerpastga, simningyuqori uchi konstruksiyaga mahkamlangan; b-pm gibom er
konstruksiyaga о 'matilgan, simning pastki uchi gruntga mahkamlangan; d-simning pastki
uchi suv tubiga tushirilgan og'ir yu kka mahkamlangan; 1-konstruksiya; 2-tayanchlar; 3 -
pmgibomerlar; 4-bog'lovchi simlar; 5— qoziq yo k i ustunlar: 6-suv tubiga tushirilgan yuk.
4.2-rasm. Sim progibomerlarni o'rnatish sxemalari:
43

---

4.3-rasm. Sim progibomerlar simini shprengellarga mahkamlash
sxemalari:
a-shprengelni pnijina yordam ida taranglash; b-yuk ortilgan shprengel; d — shprengelni
yuqori poyasga pnijina orqali tortib qo yish; I-konstruksiya;
2 -ta y a n c h la r; 3 -progibom erlar; 4 - b o g ‘lovchi sim lar; 5 - y o ‘g ‘on sim y o k i trosdan
yasalgan shprengel; 6-shprengelni taranglovchi p n ijin a ; 7-osilgan yu k .