‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

yordamida yodgorliklarning dinamik xarakteristikalari aniqlandi, yuqori
aniqlikdagi geodezik asboblar bilan yodgorliklarning cho'kishi va og'ishi
o'lchandi, yodgorliklarda qo'llanilgan qurilish ashyolarining fizik-mexanik
xossalari o'rganildi. Hozirgi paytda bu yo'nalishdagi ishlar davom etmoqda.
28

---

I ll BOB. TAJRIBA JARAYONIDA YUKLARNI
QO‘YISH VOSITALARI VA USULLARI
3.1.Kuchlar (yuklar) klassiflkatsiyasi
Kuch va yuklaming tajriba obyektiga qay tarzda qo‘yilishi sinash ishlari
oldiga qo'yiladigan vazifalarga bogMiq. Sinov ishlari real konstruksiyalar
yoki ularning maket va modellari ustida olib borilishi mumkin. Amalga
oshiriladigan sinovlardan maqsad konstruksiyalar, binolarva inshootlaming
mustahkamligi, bikirligi va yoriqbardoshligini aniqlashdan iborat boMadi.
Real obyektlarni sinashda ekspluatatsiya qilinayotgan konstruksiyaning
haqiqiy holatiga baho berish masalasi qo'yilgan boMsa, faqat yemirmaydigan
(неразрушающий) usullardan foydalaniladi. Tajribaviy konstruksiyalami
sinashda esa yem irm aydigan usullardan tashqari, yemiradigan
(разрушающий) usullardan ham foydalaniladi, bunda sinovlar obyekt butkul
ishdan chiqqunga qadar davom ettiriladi.
Sinov maketi deganda sinalayotgan obyektning yoki uning biror
qismining soddalashtirilgan nusxasi tushuniladi. Model esa sinalayotgan
obyektning yoki uning biror qismining maMum masshtab bo'yicha
kichraytirilgan va o'zida real obyektning xossalarini mujassamlashtirilgan
variantidir. Maketning modeldan asosiy farqi sinashda qabul qilingan
soddalashtirishlar darajasidadir. Modelda real obyekt bilan o'xshashlik
nazariyaeiga asoslangan miqdoriy nisbatlar saqlangan bo'lishi kerak. Maket