‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

12.19-rasm. Statistik tarqalish
funktsiyasi:
1 — ochiq joydagi shamol tezligi; 2
— 
qor
qatlamining yillik maksimumlari.
194

---

Тй [л
5 ^ чл*
12.20-гasm. Konstruksiya solqiliklarini
yuklarga bog4iqligi grafigi.
Mt.fr_______ ___________________________
M 2 . J
©
I
©
(*1/
belgilash statistik uslublar 
yordamida amalga oshiriladi.
Masalan, 
ortiqcha 
yuk 
koeffitsienti n( tashqi kuchlar 
o‘zgaruvchanligini inobatga 
olib, tashqi yuklarni me’yoriy 
yuklarga nisbati tariqasida 
aniqlanadi. Biijinslilik koef­
fitsienti К ham shu tariqa 
aniqlanib, material mus- 
t a h k a m l i g i n i n g
o'zgaruvchanligini ifodalaydi.
Qor og‘irligi va shamol 
kuchlari bo'yicha ortiqcha yuk 
koeffitsienti 
ko‘p 
yillik 
kuzatishlar asosida qabul 
qilinadi (12.19-rasm).
Qurilish materiallarining 
tashqi kuchlar ta’siriga qarshi- 
ligini ifodalaydigan asosiy 
parametr me’yoriy (normativ) 
qarshiliklar 
RH 
bo'lib, 
ularning qiymatlari davlat 
standartlari orqali rasmiy- 
lashtiriladi.
Masalan, betonning me’­
yoriy xarakteristikalaridan biri 
uning me’yoriy kubik mus­
tahkamligi RH sanaladi. Kubik 
shaklidagi etalon — namunalar 
ustida o'tkazilgan ko'p sonli 
tajriba natijalari asosida 
siqilishdagi mustahkamlik 
chegarasi statistik funksiyani 
chizish mumkin. Mazkur egri 
chiziq va matematik statistika 
nazariyasiga asoslanib, RH ni topish uchun quyidagi asosiy parametrlar: 
betonni mustahkamlik bo'yicha loyihaviy makasi M (buning qiymati etalon 
namunali kubni siqilish qarshiligi R ga teng bo'ladi) va beton mustahkamligi 
variatsiyasi koeffitsienti V aniqlanadi. Biroq betonning mexanik xossalari
12.21-rasm. Yukning ortishi bilan
konstruksiya solqiligining ortishi epyurasi:
P-progibomer (solqilik о ‘Ichagich); M-messumlar.
195

---

o‘zgaruvchan bo'lganiigi va uning konstruksiya tarkibidagi ishlash sharoiti 
kubik sinovlari sharoitiga to'liq mos tushmasligi sababli, konstruksiyadagi 
betonning qarshiligi me’yoriy qarshilikdan kichikroq bo'lib qolish hollari 
uchrashi mumkin. Konstruksiyaning talab etilgan ishonchliligini ta’minlash 
maqsadida betonning hisobiy qarshiligi degan miqdor kiritiladi. Bu miqdor 
me’yoriy qarshilik RH ni tegishli xavfsizlik koeffitsienti (koeffitsient 
bezopasnosti) ga bo'lish orqali aniqlanadi.