‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

Yarimo ‘tkazgichli tenzorezistorlar
(4.20-rasm, g) yuqorida ko'rib o'tilgan 
turlarga nisbatan tenzosezuvchanligi ancha yuqori, ammo deformatsiya hamda 
harorat o'zgarishi o'lchash natijalariga salbiy ta’sir ko'rsatadi. Lekin shunga 
qaramasdan yuqori sezuvchanligi tufayli turli xil o'lchash asboblarining 
elastik elementlarida (masalan, dinamometrlarda) samarali foydalaniladi, 
aytilgan kamchiliklar esa qoplanib ketadi.
Haroratning o'zgarishidan kelib chiqadigan xatoliklaming oldini olish uchun 
kompensatsiyalovchi (qoplovchi) tenzorezistorlar o'matiladi. Agar buning iloji 
bo'lmasa, o'zini o'zi kompensatsiya qiluvchi tenzorezistorlardan foydalaniladi.
55

---

Bunda material quyidagi shartni qanoatlantirishi lozim boMadi:
p = ( a m - a ()) K ,
bu yerda /? — tenzoip qarshiliklarini o'zgarish koeffitsienti;
ccst — kuzatilayotgan materialning temperature kengayish koeffitsienti;
a r — tenzorezistor materialining temperatura kengayish koeffitsienti;
К — tenzorezistorning tenzosezuvchanlik koeffitsienti.
4.5.2. 0 ‘lchash ishlari
Tenzorezistorlarning qarshiliklari juda kichik miqdorlami (omning
mingdan bir ulushlarini) tashkil etadi. Shu sababli kichik qarshiliklarni
oMchashda ko‘pincha ko‘priksimon sxemalardan foydalaniladi (4.21-rasm).
Ko‘prikning tashqi yelkasiga kuzatilayotgan deformatsiyani qabul qiluvchi
qarshiligi RI boMgan «ishchi» tenzorezistor va qarshiligi R, = R2 boMgan
«kompensatsiyalovchi» tenzorezistor kiradi. Ichki yelkalai^a qarshiligi R3 va R4
boMgan tenzorezistorlar ulangan. Ma’lumki, ko‘prik muvozanatda turishi uchun
quyidagi shart qanoatlantirilishi lozim:
R, R
4
= R
2
R