‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

o 'q la r y o ‘n a lish in i va h o sil boM ayotan k u c h la n ish la m in g ta x m in iy
qiym atlarini o so n g in a aniqlash m um kin. O ldindan o'tkazilgan bu kabi
sinovlardan so 'n g kuchlanish holatlarini bexato aniqlash uchun qarshilik
uzatkichlarini m aqsadga m uvofiq ravishda joylashtirish im koniyatlari paydo
bo'ladi.

---

X BOB. QURILISH KONSTRUKSIYALARI VA
INSHOOTLARNI MODELLASHTIRISH
10.1. Modellashtirish haqida umumiy tushunchalar
Bino, inshoot va konstruksiyalar ishini o ‘xshashlik nazariyasi usullaridan
foydalanib, ularning m odellarida tadqiq etish m odellashtirish deb ataladi.
0 ‘xshashliklar geom etrik, kinem atik, ashyoviy, dinam ik, elastik va plastik
kabi turlarga b o ‘linadi.
0 ‘xshashliklarning barcha turlari quyidagi uch teorem aga asoslanadi.
B irinchi teorem a o ‘xshashliklam ing zaruriy shartlarini ta ’riflaydi: agar
hodisa yoki sistem alarning o'xshashlik m ezonlari berilgan sistem aniki bilan
teng bo'lsa, bunday hodisa va sistem alar o'xshash sistem alar deb ataladi.
Ik k in c h i teorem a n — teorem a deb atalib, jarayon tenglam asini m ezo n
tenglam asiga keltirish m um kinligini isbot etadi: jarayonni ifodalaydigan
miqdorlar orasidagi funksional b o g ia n ish n i o'xshashlik m ezonlari orasidagi
bog'lanish ko'rinishida ifoda etsa bo'ladi.
Uchinchi teorema birlamchi tajribaning tarqalish chegaralarini belgilaydi:
o'xshash parametrlarning proporsionalligi o'xshashlikning zaruriy va yetarli
sharti hisoblanadi.
T eg ish li te x n ik t a ’m in ot mavjud b o 'lsa , b in o va in sh o o tla r n in g
m ustahkam ligini ta ’minlashga doir har qanday m asalani m odellar orqali