‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

burchakli ko'chishlarni o'zgartirgichlar;
— kuchlami o'lchaydigan — dinamometrlar va kuch o'zgartirgichlar;
— kuchlanish o'lchaydigan asboblar;
— zichlik o'lchaydigan — plotnomerlar va zichlik o'zgartirgichlar;
— harorat va namlik o'lchaydigan — termometr, vlagomer hamda harorat
va namlik o'zgartirgichlar.
Texnik adabiyotlarda «преобразователь» (o'zgartirgich) atamasi o'rniga
ko'pincha «uzatkich» (uzatgich) termini ishlatiladi.
Agar o'matilgan asboblar soni ko'p bo'lib, o'lchash ishlari bir necha
marta takrorlanishi zarur bo'lsa, u holda o'lchash ishlari shunga
moslangan o'lchash uskunalari vositasida markazlashtirilgan usulda amalga
oshiriladi. Ammo o'lchanadigan nuqtalar soni uncha ko'p bo'lmay,
markazlashtirilgan usulga kerakli uskunalar bo'lmasa, u holda bevosita
joyning o'zida o'lchaydigan asboblardan foydalaniladi.
Quyida turli xil asboblar va o'lchash usullari bilan tanishib o'tamiz.
4.2. Chiziqli ko‘chishlami o‘Ichaydigan asboblar
Sinash ishlarini amalga oshirishda konstruksiyaning materiali va
o'lchamlariga bog'liq holda bir necha santimetrdan bir necha mikrongacha
bo'lgan ko'chishlarni oMchashga to'g'ri keladi. Masalan, yog'och
konstruksiyalar bir necha santimetiga solqilansa, metall konstruksiyalar bir
42

---

b)
d)
4.1-rasm. N.N. Maksimov progibomerining sxemasi:
a -o ld id a n ko'rinishi; b -y o n id a n ko'rinishi; v-sim ning shkivga о ‘ralish i;
1-qo'zg'alm as o'q; 2 — shkiv; 3 — tortilgan sim; 4-tosh (yuk); 5— strelka; 6
 —
aylan a shkala; 7-disk; 8-strelkaning to 'la aylanishlar sonini ко 'rsatuvchi barabancha
shkalasining diski; 7 — tirqishidan ко 'rinib turgan qismi.