‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

beri olib borilayotgan nazorat-kuzatuv ishlari bunga yaqqol misol bo'la oladi.
Bunda zamin gruntlarining deformatsiya holati, minora betonining ishlashi,
tortilgan troslaming tarangligi, konstruksiya tebranishining parametrlari kuzatib
boriladi.
O'tgan asrning ikkinchi yarmidan boshlab qurilish amaliyotiga sanoat binolari
tomini yopishga mo'ljallangan fazoviy panjarasimon strukturali tomyopmalar kirib
kela boshladi. MDH davlatlarining 7 ballik zonalarida bunday tomyopmalaming
«Modul» va «Kislovodsk» rusumli turlari keng yoyildi. Fazoviy tomyopmalaming
bu turi iqtisodiy samaradorligi jihatidan boshqa konstruksiyalarga nisbatan yuksakroq
bo'lganligi uchun ulami 8 va 9 balli zonalarda ham qo'llash muammosi paydo
bo'ldi. Bu muammoni uzil-kesil hal qilishning yagona yo'li naturaviy sinash yo'li
edi. Mazkur muammoni hal qilish vazifasi O'z FA M1SMI xodimlari zimmasiga
yuklatildi. Rejadagi o'lchamlari 30 x 30 m bo'lgan, to'rtta po'lat ustunga o'matilgan,
steijenlari po'lat quvurlardan iborat bo'lgan «Kislovodsk» tipidagi va o'lchamlari 30
x30 m bo'lgan, steijenlari po'lat prokat burchakliklardan tashkil topgan SNIISK
tipidagi ikkita strukturaviy tomyopmani kompleks sinovdan o4kazishni rejalashtirdilar
va bu rejani bosqichma-bosqich amalga oshirdilar. Sinovdan oldin obyektlar statik
va seysmik kuchlar ta’siriga (7, 8 va 9 ballar uchun) to'liq hisoblab chiqildi (2.1-
rasm).
Naturaviy sinashlardan ilgari o'tkazilgan laboratoriya sinovlarida
konstruksiya elementlarining mustahkamlik ko'rsatkichlari aniqlandi,
uzatkich (uzatkich)lar sozlandi va texnik shartlarga muvofiq ravishda
elementlarga yopishtirib chiqildi. Dinamik sinashlar jarayonida tebranish
25

---