‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

aniq sabablari va tasnifi hozirga qadar klassifikatsiya qilinmagan. Shunday
bo'lsa ham, konstruksiyalami buzilishga olib keluvchi ba’zi bir obyektiv
holatlami keltirish mumkin: tekshirilayotgan obyektning haqiqiy ishlash
sharoitini yaxshi bilmaslik; loyihalash jarayonida yo'l qo'yilgan xatolar va
konstruksiyaga qo'yiladigan yuklar miqdorini noto'g'ri hisoblash; obyekt
detallarini tayyorlash va montaj qilishdagi nuqsonlar; obyektdan noto'g'ri
foydalanish kabi holatlar ana shular jumlasidandir. Dovul shamollari,
tsunami to'lqinlari, zilzila, ko'chki, kuchli sel oqimlari va portlash kabi
tabiiy ofatlar ta’sirida yuz beradigan buzilishlar bundan mustasno.
Buzilishlarga oid ba’zi xarakterli misollami keltiramiz. 1875-yilda Kevda
daryosi ko'prigi qulab tushgan. Ko'prik, yuk pastki poyasdan harakatlanadigan,
metall fermadan tashkil topgan edi. Fermaning uzunligi 33,5 m bo'lib,
yuqori poyasida gorizontal bog'lagichlar bo'lmagan. Tekshiruv ishlarini olib
borgan F.S. Yasinskiyning ko'rsatmasiga ko'ra, ko'prikning buzilishiga yuqori
poyas ustuvorligining yo'qolishi sabab bo'lgan.
1904-yilda AQSHning Nyu-York shahrida qurib bitkazilmagan 10 qavatli
metall karkasli bino qulab tushgan. Buning sababi ham ustuvorlikning
yo'qolishi bo'lgan.
1913-yilda Kanadada Transkon elevatorida ibratomuz avariya holati
vujudga keldi. Yaxlit temirbeton plitaga o'matilgan temirbeton inshoot bir
tomonga og'ib ketgan edi. Buning sababi zamin tuzilishining puxta
o'rganilmaganligi bo'lgan. O'z vaqtida qo'llanilgan chora-tadbirlar vositasida
inshoot loyiha holatigi qaytarilgan va avariyaning oldi olingan.
1940-yilda AQSHdagi Merrouz daryosi uzra qurilgan osma ko'prikning
halokati ibratli ahamiyatga ega. Ko'prikning umumiy uzunligi 1662 m, asosiy