‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

aytib boMmaydi. Kuchlanishlarni aniqlashning rentgen usuli hali ancha
takomillashishga muhtoj.
9.7. Lok qoplash usuli
Lok qoplash usuli shundan iboratki, bunda tekshirilayotgan konstruksiyaga
yupqa qatlamda lok surtiladi. Lok quriganda metallga zich yopishgan yupqa plyonka
hosil bo'ladi. Lokning tarkibi shunday tashlanadiki, plyonkaning cho'zilishdagi
uzayishi metalining elastik uzayishi chegarasida bo'lsin. Sinalayotgan obyekt
yuklanganida kuchlanishlar katta bo'lgan zonada lok qoplamada mayda yoriqlar
hosil bo'ladi.
Tajribalaming ko'rsatishicha, yoriqlaming yo'nalishi cho'zilish o'qiga tik
bo'ladi. Izotrop material uchun bu cho'zilishdagi bosh kuchlanishlar yo'nalishiga
mos keladi. Shaffof lokda bu yoriqlar ko'zga yaxshi tashlanadi va bosh o'qlaming
yo'nalishi osongina aniqlanadi. Tanlangan lokning uzilish chog'idagi uzayishi
154

---

tarirovka (sozlash) payitida tekis namunani tenzom etr yordamida mexanik
sinash orqali aniqlanadi.
Siqilish zonasidagi bosli kuchlanishlar juda oddiy yo‘1 bilan aniqlanadi.
Konstruksiyaga kuch qo'yiladi va kuchlangan sirt loklanadi. Konstruksiya yukdan
bo'shatilganda siqilish zonasida yoriqlar paydo bo‘ladi.
L okning oddiy va qulay tarkibi sifatida 100 g nok essensiyasiga 50 g
konifol va 5 g selluloida q o ‘shib tayyorlangan eritm ani tavsiya etsa boMadi.
U zilish uzunligi turlicha boMgan loklar oilasini tayyorlash uchun juda k o ‘p
retseptlar mavjud.
Lok qoplash usuli kuchlanishlarni aniqlashda mustaqil usul sifatida
em as, balki yordam chi — taxm in qiluvchi usul sifatida ahamiyatlidir. Chunki
bu usul yordam ida od d iy vositalardan foydalanib, kerakli zonalarda bosh