‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

mustahkamligi bir xil ko'rsatgichka ega bo'lgan polimer ashyolarning zichligi
bilan temiming zichligi bir-biridan keskin farq qiladi. Demak, ashyolar
zichligi oshishi hamma vaqt ham ularning mustahkamligini oshiradi degani
emas. Bunday holda ashyoning tarkibiy qismidagi mineral moddalaming
kelib chiqishi va ularning xossalarini o'rganib tahlil qilish kerak. Qurilish
ashyolarining har bir xossasi orqali ularning barcha xossalari umumlashgan
sifati — kvalimetriyasini bilish mumkin.
Qurilish ashyolarini tavsiya etishda bino yoki inshootning qaysi qismida
ishlatilishi, qanday zararli moddalar va muhit ta’sirida bo'lishligiga qaraladi.
Masalan, suv xo'jaligi quril ishlarida ishlatiladigan ashyoning mustahkamlik
markasi va suv o'tkazmaslik xossalari chuqur o'rganilgan bo'lishi kerak
yoki polni qoplashda qoMlaniladigan ashyoni ishqalanishga va suvga
chidamlilik xossalari uning asosiy sifatini ifodalashi zarur.
Xulosa qilib aytganda, qurilish ashyolarining haqiqiy sifat ko'rsatkichiga
baho berishda uning mikro va makro tuzilishidagi barcha fizik-kimyoviy
jarayonlami mikrokalorimetriya va kvalimetriya izlanishlari natijasida fizik,
mexanik va deformatik xossalarining o'zgarishi albatta inobatga olinishi zarur.
15

---

1.5. Qurilish konstruksiyalari, bino va inshootlaming
ishonchliligini baholash
Konstruksiyalar, bino va inshootlarni sinash va tekshirishda tadqiqotchi
oldiga qo'yilgan asosiy masalalardan biri ularning haqiqiy holatini aniqlash
va ulardan bundan keyin qanchalik foydalanish mumkinligini taxmin
qilishdan iborat. Bu muammo o'rganilayotgan sistemalarning chidamliligiga
baho berish masalasi bilan bog'liq bo'lgan muammodir.