‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

yuzaga keladi., chunki o'qituvchi bolaga ota-onaga nisbatan ko'proq normativ
68

---

talablar qo‘yadi. Birinchi bor boshlang‘ich sinfga kelgan bola o ‘zini to‘liq anglashi
va o ‘zi o ‘z xatti-harakatlarini aniq bilishi qiyin. Faqat o ‘qituvchigina bolaga
me’yorlar qo‘yishi, ulaming xatti-harakatlarini baholashi mumkin. 0 ‘z xatti-
harakatlarini boshqalar bilan moslashtirishga sharoit yaratishi mumkin. Boshlang‘ich
sinfda o ‘quvchilar o ‘qituvchi tomonidan qo‘yiladigan yangi shartlami qabul qiladilar
va ulaming qoidalariga to ia amal qilishga harakat qiladilar. Bola uchun o ‘qituvchi
uning psixologik holatini belgilab beruvchi asosiy figura hisoblanib, bu holat uning
nafaqat sinfdagi, balki umuman, tengdoshlari bilan bo'ladigan munosabatiga, bu
munosabat esa o ‘z-o‘zidan oilasidagi munosabatlariga ham ta’sir ko‘rsatadi.
Shuningdek, bu munosabatlar ulaming o ‘quv faoliyati muvaffaqiyatini ham belgilab
beradi.
16-chizma.
0 ‘qituvchining o ‘quvchilarga ta’sir ko‘rsatishi va munosabatining quyidagi
uslublari mavjud:
1. 
Avtoritar usiub. Bu uslub qattiqqo‘llik bo‘lib, bunda o ‘qituvchi
o ‘quvchilarini so‘zsiz o ‘ziga bo‘ysunishlarini talab etadi. Lekin, nima uchun
qattiqqo‘l bo‘layotganini yoki o ‘quvchilariga nima uchun o ‘zlarini shunday tutishlari
lozimligini tushuntirib bermaydi, shuningdek, o‘quvchilami o ‘z xatti-harakatlanni
mustaqil boshqarishga ham o ‘rgatmaydi. Bunday o ‘qituvchi o ‘z o ‘quvchilaridan dars
davomida jim o ‘tirishni, savollarga doimo qo‘l ko4arib, o'qituvchining ruxsati bilan
javob berishni, o ‘qituvchining ko‘rsatmalarini so‘zsiz bajarishni talab etadi.
Bu uslubga kiruvchi pedagoglar o ‘quvchilaming qiziqishlari asosida emas, balki