‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

0 ‘smirlarda o ‘quv materiallarining faqat mexanik xotiraga asoslanishi ulaming
tafakkunga xalaqit berishi mumkin. Bu davrda o ‘quvchilarga benladigan o ‘quv
materiallarining hajmi katta boMgani uchun ham uni eslab qolish, bir necha marta
takrorlash yo‘li bilan o‘zlashtirishi qiyin. Buning uchun o ‘quvchi o‘quv materialining
mazmunini tahlil qilishi, undagi mantiqiy tuzilishm bilishi muhim. Bu davrda
bolalaming idroki, diqqati va tasavvurlari o'zgaradi, lekin bu o ‘zgarish bolaning
o ‘ziga va atrofidagilarga sezilmagan holda kechadi. Shu bilan birga, bolaning
xotirasi, nutqi, tafakkuri ham jadal rivojlanadi. Bu o ‘zgarishlar atrofdagilarga sezilarli
darajada boiadi. 0 ‘smirlik davrida bolaning o ‘z-o‘zini anglash darajasi kengayadi,
olam haqidagi bilimlari chuqurlashadi, o ‘yin faoliyati asta-sekin kamayib, yangi
faoliyatlar yuzaga kela boshlaydi. Psixik rivojlanishning yangi bosqichi boshlanadi.
0 ‘smirlik davrida o ‘z faoliyatini nazorat etish rivojlana boshlaydi va o ‘zini-o‘zi
80

---

boshqarishga intilishi kuchayadi. Bir so‘z bilan aytganda, o ‘smirlik davri psixik
rivojlanish uchim keskin burilish davri hisoblanadi.
0 ‘smirlarning intellektual rivojlanishi
0 ‘smirlik davrida nutqning rivojlanishi bir tomondan so‘z boyligiriing oshishi
hisobiga boisa, ikkinchi tomondan tabiat va jamiyatdagi narsa, voqea va
hodisalarnmg mazmun-mohiyatini anglash hisobiga bo‘ladi. Bu davrda o ‘smir til
yordamida atrof-borliqni aks ettirish bilan bir qatorda inson dunyoqarashini ham
belgilab berish mumkinligini his qila boshlaydi. 0 ‘smimi, ko‘pincha, muomalada
so‘zlami ishlatish qoidllari - “qanday qilib to‘g ‘ri yozish kerak?”, “qanday qilib
yaxshiroq aytish mumkin?” kabi savollar juda qiziqtiradi. 0 ‘smirlar o ‘qituvchilar,