M ana shu qobiliyatlar asosida o ‘quvchilar psixologiyasiga xos
d o im iy u s ta n o v k a (y o ‘n a ltir is h ) y o ta d i. Q o b iliy a tli p e d a g o g
o ‘quvchilarning tayyorlik darajasini, u lam in g taraqqiyot darajasini
hisobga oigan holda bolalam íng nim ani bilishi va nim ani bilmasíigini,
nim alam i allaqachon esdan chiqarganliklarini ta sa w u r qiia oladi.
K o‘pchilik o ‘qituvchilarga, ayniqsa, xafsalasiz o'qituvchilarga,
o ‘quv m ateriali oddiygina va hech qanday alohida tushuntirish ham da
izoh berishni talab qilm aydigandek tuyuladi.
Bunday o ‘qituvchilar o ‘quvchilam i em as, balki birinchi galda
o ‘zlarini nazarda tutib ish olib boradilar. Shuning uchu n ham o ‘quv
m aterialini o ‘ziga qarab tanlaydilar. Q obiliyatli, tajribaii o ‘qituvchiiar
esa o ‘zlarini o ‘quvchi o'rniga q o ‘yib, kattalar u c h u n aniq, ravshan va
tushunarli b o lg a n m aterial o ‘quvchilar uchun noaniq va tushunarsiz
b o ‘lishi m um kin degan nuqtai nazarda b o ‘ladilar. Shuning uchun ham
bunday o ‘qitu v ch ilar m ate ria ln in g x a ra k teri va uni bayo n etish
usutlarini alohida o ‘ylab ko‘rib rejalashtiradilar. M aterialni bayon etish
jaray o n id a q o biliyatli o ‘qitu v c h i u c h u n o ‘qu vch ilarn ing q an d ay
tushunayotganiiklari va zarur bo ‘Iganda dais bayonotiga alohida e ’tibor
berishga intilayotganliklari kabi q ato r belgilariga qarab to ‘g‘ri ta sa w u r
qilib, xulosa chiqara oladi.
A na sh u n d a y pedagogik q o b iliy a tn i a n iq la sh u c h u n psixolog
N . G onobolin ju d a qulay test tavsiya etadi. Bu testga ko‘ra bilish
xarakteridagi m atnda o ‘qituvchining fikri ayrim sinf o ‘quvchilari uchun
qiyin deb hisoblangan qism larni alohida k o ‘rsatib, nim a uchu n bu
qism lam ing qiyinligini tushuntirib berish, sh u n d an so‘ng esa m atn ni
o‘quvchilarga engil va ulam ing o ‘zlashtirishlari uchun qulay qilib tuzish
tavsiya etiladi.
Qobiliyatli o ‘qituvchi, shu bilan b ir qato rd a, materialni o ‘zlash-
tirish, o ‘quvchilarga bir oz nafas olib, o ‘zlariga kelib olishlari va o ‘z
d iqqat-e’tiborlarini bir joyga q o'y ib , ayrim q o ‘zg‘aIishIami ,,so‘n -
dirib“ , boshq alarn i esa ja d a lla sh tirib , u la m in g b o ‘shashganligini,
sustligini va íoqaydligini engishlari uchu n zam in tayyorlash zarurligini
ham nazarda tutadi. Bunday o ‘qituvchi zaru r sharoit yaratilm aguncha
darsni boshlam aydi. H addan tashqari sh idd at bilan boshlangan dars
o ‘quvchilarda him oya qiluvchi torm ozlan ishni vujudga keltiradi, m iya
faoüyati to rm o z la n a d i va o ‘q itu v c h in in g s o ‘zlari etarlicha id ro k
qilinmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: