‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

2) Kasbiga xos bilimi:
—
ta ’lim va tarbiya jarayoni m ohiyati bilan uning m aq sa d va 
vazifalarini tushunishi;
— psixologiya asoslari, yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya 
asoslarini bilishi;
— etnopsixologik bilim lam i egailashi;
— hozirgi zam on pedagogikasi asoslarini bilishi;

---

— hozirgi zam on pedagogikasining m etodologik asoslarini egal- 
langanligi;
— o ‘quv maskani yoshida bolalam ing psixologik-pedagogik xusu- 
siyatlarini tushunishi;
— o ‘z fanini o'qitish m etodikasini bilishi;
— o ‘quvchilarga tarbiyaviy ta ’sir etishning samaradorligini bilishi;
— o ta-o n a la r va jam oatchilik bilan olib boriladigan tarbiyaviy 
ish lam in g m azm unini bilishi.
3) O ‘z kasbiga xos xislatlari:
—
m illiy qayta qurish m afkurasi bilan mustaqil davlat mafkurasini 
tushunishi;
— zam onaviy o'quv m askanida olib boriladigan o ‘quv-tarbiya 
ja ra y o n id a um um insoniy boyliklar, milliy a n ’analar va urf-odatlam ing 
aham iy atin i tushunishi;
— o ‘qituvchining kuzatuvchanligi;
— o ‘z d iqqat-e’tiborini taqsim lay olishi;
— pedagogik fantaziya (xayol)ning rivojlanishi;
— o ‘ziga tanqidiy m unosabatda b o ‘lishi;
— o ‘zini qo'lga ola bilishi, o ‘zini tuta olishi;
— pedagogik takt;
— nutqning emosional ifodalanishi.
4) Shaxsiy
— 
pedagogik uddaburonligi:
—
d ars m ashg‘ulotlari u c h u n zarur m ateriallam i tanlay bilishi;
— o ‘quvchilam ing bilish faoliyatini boshqara olishi;
— t a ’lim va tarbiya jarayonida o ‘quvchilar ongining taraqqiy etib 
b o rish in i istiqbolli ravishda rejalashtira olishi;
— pedagogik vazifalarni shakllantirish va tarbiyaviy ishlam i reja- 
lashtirishn i bilishi;
— bolalar jamoasiga rahbarlik qilishda o‘z faoliyatini rejalashtirishni 
bilishi;
— o ‘quv maqsadlarini rejalashtira olishi;
— o ‘zining ta ’lim-taibiya ishlariga tayyorlanish tizimini rejalashtira 
olishi.
5) Tashkiloîchilik malakalari:
— bo lalar jam oasini uyushtira bilishi;
— turli sharoitlarda bolalar jam oasini boshqara olishi;
— bolalam i biror narsaga qiziqtirib, ulam i faollashtira olishi;
— am aliy m asalalami hal etishda o‘zining bilim va tajribalarini 
u sta lik bilan tez qo‘llay olishi.

---

6) Kommunikativ maiakalari:
—
bolalam i o ‘ziga jalb etishni bilishi;
— bo lalar va ota-o n alar b ilan m aqsadga m uvofiq p ed ago gik
m unosabatlarni tiklashni bilishi;
— bolalam ing jam oalararo va ja m o a ichida o ‘zaro m unosabatlarni 
tartibga solishni bilishi;
— bolalar va ota-onalar bilan tash qarid an aloqa bog‘lashni bilishi.
7) Gnostik maiakalari:
—
bolalam ing asab-psixik taraqqiyoti darajasini aniqlay bilishi;
— o ‘zining tajribasi va pedagogik faoliyati natijalarini tan q id iy
tahlil qila olishi;
— boshqa o ‘qituvchilam ing tajribalarini o ‘rganib, undan (n azariy
va amaliy to m o n d an ) to ‘g‘ri xulosa c h iq a ra olishi;
— psixologik va pedagogik adabiy o tlard an foydalanishni bilishi;
— o ‘quvchilam i to ‘g‘ri tushunib, ularning xulq-atvor sabablarini 
tushuntirishni bilishi.
8) Ijodiy xislatlari:
—
pedagogik m ahoratini takom illashtirishga intilishi;
— o ‘quvchilam i tarbiyalash d astu rin i ishlab chiqish va uni am alga 
oshirish qobiliyati;
— o ‘zini o ‘quvchi o ‘m iga q o ‘yib, b o ‘lib o ‘tgan hodisalarga u n in g
nazari bilan qaray olishi;
— aw algi voqealar, hodisalar va tarbiyalanuvchi shaxsiga yangicha 
qaray olish qobiliyati;
— o‘zining o'quvchiga pedagogik t a ’siri natijalarini oldindan k o ‘ra 
bilishga intilishi.
Shunday qilib, ko'rsatib o ‘tiIgan m odelning asosiy tuzilishi ta ri- 
qasida quyidagilar keltiriladi;
— shaxsning jam oatchilik va kasbiy y o ‘nalishi;
— pedagogik m ahorat va qobiliyati;
— xarakterining psixologik xususiyatlari;
— bilish faoliyati;
— o‘qituvchi shaxsining bolalam i kasbga tayyorlash ishlari darajasi- 
dagi um um iy taraqqiyoti.
Professiogramma yoshlarga o ‘zlarining kelgusida o ‘qituvchilik kas- 
bini to ‘g‘ri va ongli ravishda tan lab olishlariga yordam beradi.
Professiogram m ani kasbga xos ravishda o ‘qitishni tashkil q ilish da 
ta ’limning samaradorligi va uning m uvaffaqiyati qanday bilim va k o ‘-

---

nikmalarga, ayniqsa, shaxsning qanday qobiliyat va shaxsiy xislatlariga 
bog ‘liq ekanJigini a lb a tta ko ‘rsatish zarurdir.
M an a sh u p ro fe ssio g ra m m ag a asosan boMajak m utaxassis - 
o ‘qituvchilam ing sifat jih a tid a n o ‘z kasbiga naqadar tayyorligi haqida 
b ir fikrga kelishimiz m um kin .
3 .4 . Pedagogik qobilivatlar
Q obiliyat — b u kishin in g b iro r faoliyatga yaroqliligi va shu 
faoliyatni m uvaffaqiyatli am alga oshirishidir.
Pedagogik qobiliyat — bu qobiliyat turlaridan biri bo'lib, kishining 
pedagogik faoliyatga yaroqliligini va shu faoliyat bilan muvaffaqiyatli 
shug‘ullana olishini an iq lab beradi. Pedagogik qobiliyatning tuzilishi 
qanday? Quyida bu m asalani ko ‘rib chiqamiz.
U zoq yiîlar o lib b o rilg a n tadqiqotlar, pedagogik qobiliyatlar 
m urakkab va ko‘p qirrali psixologik bilim lardan iboratliligini ko‘rsatib 
b erd i. A na shu ta d q iq o t m a ’lu m otlaridan foydalanib, pedagogik 
qobiliyatlar tuzilishida m u h im o ‘rin egallaydigan qatorkom ponentlam i 
(tarkibiy qismlar) ajratib k o ‘rsatish mumkin:
/ .