‘zbekist0n respublikasi oliy va 0

M A ’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH SISTEMASI (ACCESS W INDOW S- 9 X / 2000 UCHUN)

2. 
   misol
   

Shaxsiy varaqa

Familiyasi Ism i
Rasm uchun

Otasining ismi Millati

Jinsi

Tug‘iigan M utaxassisligi yili

Tug‘ilgan joyi:
Respublika Viloyat yoki shahar

Turnan Ko‘cha

Turar joyi:
Respublika Viloyat yoki shahar_

Tuman Ko‘cha

Qaysi oliygohni qachon tugatgan

Pasport № Seriya Qachon va kim tomonidan berilgan

To‘ldirilgan kuni Im zo

Har bir ishga kiruvchi bu formani toTdirganda o ‘zi haqida maTumot yozadi va shu tariqa kadrlar bo 4limida maTumotlar bazasi tashkil topadi. Bu ma’lumotlar bazasida ishchilar haqidagi maTumotlar to ‘planib, keyinchalik undan kerakli maTumot olinadi

- 12-

M A ’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH SISTEMASI (ACCESS W INDOW S- 9 X/2000 UCHUN)

yoki to ‘ldirib boriladi. Mazkur ma’lumotlar bazasiga e ’tibor bersak, unda biz oldingi misollarda uchramagan yangi ma’lumotni uchrat- dik. Bu rasmdir. Demak, ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlar turli- tuman bo‘lishi mumkin ekan. Hozirgi zamon kompyuterlari bu xil- dagi ma’lumotlarni ham xotirasida saqlash imkoniyatiga ega. Bunga, Siz kompyuter bilan muloqot paytida ishonch hosil qilgan- siz.

Yana bir misolga e ’tiboringizni qarataylik. Ombor uchun ma’lumotlar bazasini yaratishga harakat qilaylik. Ombordagi nar- salarning nomini N lf N2, N3, ... va shu narsalarni ishlab chiquvchi firmalarning nomlarini FI, F2, F3, ... ko‘rinishda yozaylik. Qulaylik uchun ma’lumotlar bazasini jadval shaklida tasvirlaymiz.

2. 
   misol
   

yoki
1.2-jadvaI



Tovar nomi

Firma

Narxi (bir-birligi
uchun so‘mda)

Tarqatish
formasi

Zaxirasi

Omborda bor
yo'qligi
T /r

1. ^N^1	FI	1000	kg	500 t.	ha
	F2	850	kg	600 t	y ° ‘q
2. ^N^2	F2	120	metr	5000 m.	ha
	F3	150	metr	1000 m.	ha
3. N3	F4	350	dona	6000 d.	ha
	FI	200	dona	4000 d.	yo‘q
4. N4	F3	5000	quti	500 k.	ha
	F5	4500	quti	4000 k.	ha
	F6	4000	quti	0 k.	y ° ‘q
	F7	5000	quti	4500 k.	ha

- 13-
M A’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH SISTEMASI (ACCESS W IN D O W S-9 X /2000 UCHUN)

Jadvalni xohlagancha davom ettirish mumkin, chunki omborda kamida yuz xildan ortiq narsalar bo‘ladi. Biz uchun muhimi jadval- dagi narsalarning sonida emas, balki ularning yozilish struktura- sida. Jadvaldagi ma’lumotlarga e ’tibor bersak, unda bir xil nomli narsalarning bir qancha firmalarda ishlab chiqarilganligini ko‘ramiz. Omborchi uchun balki shu ko‘rinishda ma’lumotlar bazasini yaratish muhimdir, chunki u har bir tovarning qaysi firmalarda ish­ lab chiqarilishini, ularning narxi va zaxirasi qanchaligini birpasda aniqlaydi. Ammo ma’lumotlar bazasini boshqarish sistemalari bilan ishlash jarayonida bu ko‘rinishdagi ma’lumotlarning loyihasini tuzishda ma’lum bir qoidalarga e ’tibor berishga to‘g ‘ri keladi. Bu­ lar bilan keyingi boblarda tanishamiz.

O’ylaymanki, Sizda ma’lumotlar va ma’lumotlar bazasi haqida ayrim tushuncha va tasawurlar hosil bo‘ldi. Qolgan misollar uchun yoki o ‘zingiz xohlagan masalalar uchun ma’lumotlar bazasini u yoki bu ko‘rinishda yaratishga harakat qiling. Keyingi bo‘limlarda ma’lumotlar bazasining turlari va ularni loyihalash ustida fikr yuri- tamiz.

2. 
   Ma’lumotlar bazasining turlari
   

Yuqoridagi misollardan ko‘rinib turibdiki, ma’lumotlar turli ko‘rinishda bo‘lishi mumkin ekan. Qanchalik turli-tuman bo‘lishi- dan qat’i nazar, ularni uchta guruhga ajratish mumkin. Bu guruhlar quyidagicha nomlanadi:

• 
  daraxtsimon ma’lumotlar bazasi;
  
• 
  tarmoq ko‘rinishidagi ma’lumotlar bazasi;
  
• 
  relatsion (jadval) ko‘rinishdagi ma’lumotlar bazasi. Bularni misollarda ko‘rib chiqamiz.
  

Daraxtsimon ma’lumotlar bazasi

Daraxtsimon ma’lumotlar bazasi sizga informatika kursidan m a’lum bo‘lgan Norton kommanderda kataloglar strukturasini daraxtsimon ko‘rinishda tasvirlash misol bo‘la oladij Uni quyida­ gicha tasvi-rlash mumkin (1.1-rasm):

- 14-
M A’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH SISTEMASI (ACCESS W IND O W S-9 X/2000 UCHUN)


Norton Commander

1.1 -rasm.

Xuddi shuningdek, 4-misolni ham daraxtsimon ko‘rinishda tasvir- lash mumkin.¿Ayrim hollarda ma’lumotlar bazasini bu ko‘rinishda tas- virlash foydalanuvchi uchun ma’lum qulayliklar tug‘diradi. Bunga, Siz Norton programmasida ishlaganingizda ishonch hosil qilgansiz. Ayniqsa, ichma-ich joylashgan (qism) kataloglarni daraxtsimon ko‘ri- nishda tasvirlash foydalanuvchiga qulayliklar tug‘diradi. Shuningdek, daraxtsimon ma’lumotlar bazasini Windows bilan ishlaganda ham ko‘rgansiz. PUSK menyusi yoki PROVODNIK bilan ishlaganingizda bunga amin bo‘lgansiz.

Tarmoq ko‘rinishidagi ma’lumotlar bazasi

Bu ko‘rinishdagi ma’lumotlar bazasiga internet tarm og‘i misol bo‘la oladi. Internetda ma’lumot ma’lum bir protokol asosida yozi- ladi va shu protokol asosida barcha internetga ulangan kompyuter- lar uni o ‘qiydi. M a’lumotlar bazasi esa bir-biridan uzoqda joylash­ gan serverlarda (kompyuterlarda) saqlanadi. Bu turdagi m a’lumot- ar bazasini quyidagi rasmda ko‘rish mumkin (1.2-rasm):

- 15-
M A’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH SISTEMAS1 (ACCESS WINDOW S- 9X/2000 UCHUN)