Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. 
Адабиётшуносликда ХХ аср 
бошларидаёқ ўзбек жадид адабиётига мумтоз адабиётнинг таъсири 
масаласини ўрганишга киришилган бўлса-да, шўро адабиётшунослигида 
жадид адиблари ҳаёти ва адабий фаолияти қатағон қилингани сабабли бу 
илмий ҳаракат муайян муддат тўхтаб қолиб, ўтган
 
асрнинг 60-йилларидан 
бошлаб айрим тадқиқотлар амалга оширилган. Э.Каримов, Б.Қосимов, 
А.Алиев ва тожик олими Х.Мирзозода илмий тадқиқотлари ушбу жиҳатдан 
эътиборга сазовордир
4
. ХХ асрнинг 80-йиллари охири ва мустақиллик 
даврида О.Шарафиддинов, У.Норматов, Н.Каримов, Б.Қосимов, Б.Назаров, 
Ҳ.Болтабоев, Ш.Ризаев, И.Ғаниев, Д.Қуронов, Б.Каримов, У.Жўрақулов каби 
адабиётшунослар жадид адабиётини изчил равишда тадқиқ этдилар
5
. 
3
Мирзаева З. ХХ ўзбек адабиётининг хорижий тадқиқотчилари. – Тошкент: MUMTOZ SO‘Z, 2016; ХХ аср 
ўзбек адабиётининг Америкада ўрганилиши. – Тошкент: Akademnashr, 2017.
4
Каримов Э. Развитие реализма в узбекской литературе. – Ташкент: Фан, 1975; Қосимов Б. Излай-излай 
топганим. – Тошкент, 1981; Алиев А. Адабий мерос ва замонавийлик. – Тошкент, 1983; Алиев А. Абдурауф 
Абдураҳим ўғли Фитрат. – Тошкент, 1991; Мирзозода Х. Основные вопросы идейно-эстетического развития 
таджикской поэзии 20-х годов: Автореф. дис. ... д-ра филол. наук. – Душанбе, 1968. 
5
Шарафиддинов О. Чўлпонни англаш. – Тошкент: Ёзувчи, 1994; Норматов У. «Ўткан кунлар» ҳайрати. – 
Тошкент: Ўқитувчи, 1996; Каримов Н.Ф. ХХ аср ўзбек адабиёти тараққиётининг ўзига хос хусусиятлари ва 

---

8 
Ушбу олимлар илмий тадқиқотларида жадид адиблари ижоди изчил 
ўрганилган, уларнинг миллий адабиёт тарихидаги ўрни кўрсатилиб, маҳорати 
масалалари чуқур очиб берилган. Бундан ташқари, Навоий ижодида 
Фирдавсий анъанаси, Навоий ва ижодий таъсир масалалари ҳамда мумтоз 
адабиётнинг Ҳамза, Қодирий ижодига таъсири ҳақида баъзи ишлар амалга 
оширилган
6
. Н.Афоқованинг «Жадид шеърияти поэтикаси» тадқиқотида эса 
масаланинг А.Авлоний, Ажзий, Чўлпон ижоди билан боғлиқ қирралари 
таҳлилга тортилган
7
. Бу ишларда муаммонинг айрим жиҳатларига муносабат 
билдирилган бўлса-да, бироқ жадид адабиётида мавжуд бўлган мумтоз 
адабий анъаналар таҳлил этилган махсус тадқиқот яратилмаган эди. 
Бинобарин, диссертациямиз мавзуси ушбу илмий муаммони монографик 
планда махсус тадқиқ этувчи иш эканлиги билан ажралиб туради.