|
x, + .v, = x , • x , ( 1 1 .1 0 )
X, - .v, = x , + x 2
Yutilish qonunlari
X/ + X / - X 2~ X /
( 1 1 .1 1 )
X, ■ (,V_> + X ,) = X ,
11.6-jadval
Ikki o‘zgaruvchi uchun to‘liq mantiqiy funksiyalar majmui
xhx^ q iym atlari va
U0... U,5
fu nksiyalar
K onyu nksiya,
d izyun ksiya,
ink or am allari
orqali
ifod alanishi
A m allar
ning asosiy
belgisi
F unksiya nom i M antiq iy
elem en t nom i
«o=0
nol konstantasi
“nol”generatori
и1
0 0 0 1
ui = X I-X2
л Д
konyunksiya,
mantiqiy
ko'paytirish
konyunktor,
“YOKI’ sxemasi
•X2
x, = x2
х? bo'yicha ta’qiq Х2 bo'yicha
“EMAS” sxemasi
Hi 0 0 1 1
U}=Xt
xi bo‘yicha
tavtologiya
xi bo'yicha
takrorlagich
Uj —xt • x 2
X2 = Xl
xi bo'yicha taqiq xi bo'yicha
“EMAS” sxemasi
U5
0 1 0 1
U5
= X2
X] bo'yicha
tavtologiya
Х2 bo'yicha
takrorlagich
% 0 1 1 0
U6 =
= xix2 + xjx2
Xl ф X2
istisnoli “YOKI”,
mantiqiy teng
ma’nolik emas
istisnoli “YOKI”
sxemasi
и? 0 1 1 1
in = XI+ X2
v,U,+
dizyunksiya,
mantiqiy qo'shish
dizyunktor,
“HAM” sxemasi
us 1 0 0 0
Us = X, + X,
dizyunksiya in
kori, Pirs strel
kasi, Vebb firnk
siyasi, EMAS -
YOKI amali
Pirs elementi,
“EMAS-YOK1”
sxemasi
(“YOKI-EMAS”)
щ 1 0 0 1
щ-
x,x 2 + x ,x 2
x,~x2
ekvivalentlik,
tengma’nolik
solishtirish
sxemasi
ию 1 0 1 0
Ui0= x2 x2
X2inversiyasi
X2 invertori
и„ 1 0 1 1
Ull = X, + x2
X2 dan xi ga
implikatsiya
x^dan implikator
11,2
1 1 0 0
Ul2~ Xj
*1
xi inversiyasi
xi invertori
с:
О
О
о
о
О
О
О
о
н»N
О
о
о
«N
о
О
Оwww.ziyouz.com
kutubxonasi
U,3
1 1 0 1
4 1 3 = .V, + * - ,
xi dan X2 ga
implikatsiya
xi dan implikator
u , 4
1110
uu= x l -x2
•V/ / X2
ShefTer
shtrixi, ’’HAM
EMAS” amali
Sheffer elementi,
’’HAM-EMAS”
sxemasi
11,5
1111
14s = 1
Bir konstantasi “bir” generatori
M asalan, “ Istisnoli Y O K I” amalini bajarishda x ^ x ^ b o 'lg a n d a g i
y6 = 1; x = x2 boMgandagi y6 — 0 ikkita o ‘zgaruvchi uchun tengsizlik
signali paydo b o ‘ladi. “Teng m a’nolik” (ekvivalentlik) am alini
bajarishda x = x2bo‘lgandagi y 9 = 1; x ^ x 2 boMgandagi y 9 = 0 ikkita
o ‘zgaruvchi uchun tenglik signali paydo bo'ladi. 11.6-jadvalning
so'nggi ustunida taqiq, implikatsiya (inglizcha, chiqarib olish) kabi
murakkab funksiyalarni bajarish uchun u yoki bu amalni bajaruvchi
mantiqiy elem entlar nomlari keltirilgan.
“Tengm a’nolik” , “ Istisnoli YO KI”, Pirs va ShefTer elem entlari
kabi yangi funksiyalar konyunksiya, dizyunksiya va inversiya amallari
orqali ifodalangani e ’tiborga loyiq. Bir funksiya argum entlarini boshqa
funksiya argumentlari bilan almashtirish amali superpozitsiya deb ataladi.
Superpozitsiyani bir necha marta qo'llash ikkita o ‘zgaruvchi funksiyasi
asosidagi ix tiy o riy so n d ag i a rg u m e n tla r u ch u n (y a ’n i, tu rli
murakkablikdagi) funksiyalar olish imkonini beradi. M azkur funksiyalar
superpozitsiyasi yordam ida ifodalash mumkin bo'lgan ixtiyoriy ikkilik
funksiya majmui, funksional to4iq majmua (FTM ) deb ataladi. FTM
kon’yunksiya va inversiya, dizyunksiya va inversiya, taqiq va bir
konstantasi, taqiq va inversiya, tengm a’nolik emas va implikatsiya,
hamda ikkita yakka funksiyalar — Pirs va Sheffer elem entini hosil
qiladi. Konyunksiya, dizyunsiya va inversiya funksiyalari majmui asosiy
funksional to4iq majmua (AFTM ) nomini olgan.
11.4. Mantiqiy elementlar va ularning parametrlari
Mantiqiy element (M E) deb kirish signallari ustida aniq bir mantiqiy
amal bajaradigan elektron qurilmaga aytiladi.
RIS yaratishda faqat FTM funksiyalarini amalga oshiruvchi M Elar
qo‘llaniladi. U lar negiz M Elar deb ataladi. K o‘p hollarda RISlar
HAM-EMAS (Sheffer ME) yoki YOKI-EMAS (Pirs M E) funksiyalarini
amalga oshiruvchi negiz M Elar asosida tuziladi.
Raqamli (mantiqiy) elektron qurilmalar turli belgilariga ko‘rawww.ziyouz.com
kutubxonasi
sinflanishlari mumkin. Ishlash prinsipiga ko‘ra barcha M Elar ikki sinfga
boMinadilar: kombinatsion va ketma-ketli.
Kombinatsion qurilmalar yoki avtomatlar deb, chiqish signallari
kirish o ‘zgaruvchilari kombinatsiyasi bilan belgilanadigan, ikkita vaqt
m om entiga ega b o ‘lgan, xotirasiz mantiqiy qurilmalarga aytiladi.
Kombinatsion qurilmalar yoki HAM-EMAS, YOKI-EM AS va boshqa
alohida elem entlar yordamida, yoki o ‘rta ISlar, yoki katta va o ‘ta
katta IS tarkibiga kiruvchi ISlar ko‘rinishda tayyorlanadi. M azkur va
keyingi boblarda faqat kombinatsion M EIami ko'rib chiqamiz.
Ketma-ketli qurilmalar yoki avtomatlar deb, chiqish signallari kirish
o‘zgaruvchilari kombinatsiyasi bilan belgilanadigan, hozirgi va oldingi
vaqt m omentlari uchun, ya’ni kirish o'zgaruvchilarining kelish tartibi
bilan belgilanadigan, xotirali mantiqiy qurilmalarga aytiladi. Ketm a
ketli qurilmalarga triggerlar, registrlar, hisoblagichlar misol bo‘la oladi.
Ikkilik axborotni ifodalash usuliga ko‘ra qurilmalar potensial va
impuls raqamli qurilmalarga bo‘linadi. Potensial raqamli qurilmalarda
mantiqiy 0 va mantiqiy 1 qiymatlariga elektr potensiallaming um uman
bir-biridan farqlanuvchi: yuqori va past sathlari belgilanadi. Impuls
raqamli qurilmalarda mantiqiy signal qiymatlariga (0 yoki 1) impulslar
sxemasi chiqishida m a’lum davomiylik va amplitudaga ega bo‘lgan
impulsning mavjudligi, ikkinchi holatiga esa — impulsning yo‘qligi
to‘g‘ri keladi.
K o‘rib o ‘tilgan kodlash usullarining har biri o ‘z afzalliklari va
kamchiliklariga ega.
Raqamli qurilmalarning ko‘pi potensial sinfga mansub. M antiqiy
signalni potensial usulda kodlashda, potensial (kuchlanish)ning qay
b ir sath i m an tiq iy 1 deb olin ish i ah am iy atg a ega em as. Bu
kuchlanishning qutbi ham aham iyatga ega em as. Shu sababli
amaliyotda yoki mantiq turi, yoki kuchlanish qutbi, yoki ham u, ham
bu ko‘rsatkichi bilan farqlanuvchi to ‘rtta kodlash variantidan biri
uchrashi mumkin. M antiqiy 0 va 1 larni har bir variantda kodlash
usullari 11.7-jadvalda keltirilgan.
Mantiqiy o ‘zgaruvchini potensial kodlash usulida ixtiyoriy mantiqiy
funksiya qayta ulagichlar yoki elektron kalitlar asosida yaratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
