Ўзбек дипломатияси тарихидан

Оренбург харбий губернатори П .К . Эссен ташки ишлар
министрлиги бошқарувчиси К.В. Нессельродега
(1818 йил 7 (19) сентябрь)
О ренбургга Бухоро хони д евон б еги М ирза М ўм и н ж о н о вн и н г 
элчи бўлиб келганлиги ҳақида хабар беради. (Бу у н и н г и к к и н ч и
элчилиги). Б и р и н ч и м арта у под ш о саройида 1815 йилда бўлган 
(қ. : В П Р .,Т .У Ш ,п р и л . 107).
У Бухоро х о н и н и н г ёрл и ғи н и олиб келган.
М ир Ҳ ай д архон н и н г А лександр I га (1818 йил 12/24) апрелда 
ё зг а н х а ти ( ё р л и г и ) н и н г ф о р с т и л и д а н т а р ж и м а с и қ у й и д а
тўлалигича келтирилади.
“ Б исм и л л аҳи р раҳм онир роҳи й м ” :
Ж ам ш и д улуғлигига эга бўлган, л аш к ар и ю лдузлардай кўп, 
қуёш я н ғ л и қ т о ж э га с и ; Б а ҳ р о м д е к с ер сав л ат, Зуҳал я н ғ л и қ
ю к с а к д а р а ж а л и , М у ш т а р и й д е к м а р т а б а л и к , М е р к у р и й д е к
зи й р ак , Зуҳродек қ о б и л и ятл и , Заххоқ си ф ат қудратли, Кавусдек 
улуғ, Ф а р и д у н я н ғ л и қ о л и й ж а н о б , Ж а м ш и д д е к куч л и , Д о р о
я н ғ л и қ дабд аб ал и , П арви зга те н г (келувчи), с о ҳ и б қ и р о н я к к а
ҳоким п од ш оҳ ф арзан д и . Р уси ян и н г, Ч ер к ази сто н н и н г, А рм а- 
н и стон ва б о ш қ а м ам л ак атл арн и н г қудратли подш оҳи А лександр 
П авлови ч ш о д л и к ва т е т и к л и к м ай и д ан сарҳуш б ўлиб, яхш и
кай ф и ятд а ва саодатли руҳиятда қолаверсинлар.
Ў зларини дуо қи л и ш б илан бирга д авл атн и н г зи й н ати бўлган 
ғо ят ю к с а к з о т и н г и з г а е т к а з а м а н к и , қ у д р ат ва у л у ғл и к н и н г 
м анбаи бўлган бую к ота-б обол ар ва ш араф ли аж додлар қадим
зам он лард ан буён б и зн и н г м ам лакатим издан борган савдогарлар 
ва м усоф ирларга нисбатан м уайян б и р тартиб ва ўзаро м уносабат 
белгилаганлар.
(Б и зн и н г) савд огарлари м и з сарм ояси кам ва заи ф халқ. И кки
ю ксак давлат тотувлиги ва и тти ф о қ и м анф аатлари учун ҳамда 
ўзаро а л о қ а л а р н и н г а с о си н и м устаҳкам лаш учун аъло ҳазрат- 
л а р и н и н г ол и й ҳужжатларига ум ид қи л ам и зк и , олдинги қоидалар 
ва м уносабатлар ўз кучида қолади ва боз устига кундан-кунга 
м у стаҳ кам л ан аётган д а в л а т н и н г п о д ш о ҳ и д ан я н ги и м ти ёзл ар
берилади.
Қ о зоқ лар ва ўрганчлилар ўз тараф лари д ан зим м аларига бечора
3 5 1

---

савдогарларнинг м ол-м улкларига м асъулият олдилар ва уларни 
ўзлари кузатиб қўядиган бўлдилар; бу ҳақда С и зга м аъ лум от 
бермокдамиз.
Д авлатга садоқатли х о д и м и м и з, ҳурм атли А зи м ж о н д е в о н - 
бегини Зуҳал си ф ат шуҳратли саройингизга элчи қи л и б ю бораяп- 
м и зки , (у) дўстлик ва и н о қ л и к асослари н и м устаҳкам ласин.
Н и м аи ки айтм оқчи бўлсак, дўстона м актубим изда баён қи л - 
д и к , м азк ур эл ч и га о гзак и а й ти ш учун ва зи ф а ва т о п ш и р и қ
берилм ади. Ф ақат дуода (қолам из). 1233 йил 14 ж умадулаввал, 
душ анба кун и ёзи л д и ” .