Ўзбек дипломатияси тарихидан

юборилишини сўрайди (Бартольд В. В. Улугбек и его время, с. 56-57).
1404 йилда Ғарбий Эрон, Месопотамия ҳамда Кавказорти ўлкалари ва
М ироншоҳнинг барча қўшинлари унинг иккинчи ўғли Мирзо Умар
ихтиёрига ўтади (Якубовский А.Ю. Темур, с. 67). Бу хат 1402 йил
август ойида Мироншоҳ номидан ёзилган. Айни вақтда, Кастилия элчиси
Руи Гонсалес де Клавихо ўз эсдаликларида Султонияга келганда у ерда
элчиларни Мироншоҳ қабул қилганлиги ҳақида ёзади. Бу эса 1404 йил
эди. Элчи кундаликларида бу ҳақда қуйидагиларни ўқиймиз: “Пайшанба
купи, йигирма олтинчи июнда (1404 йил - Б.М. ) туш пайти катта
шаҳар - Султонияга кириб келдик ва у ерда Темурбекнинг катта ўғли
(Клавихо шундай деб ёзган - Б.М.) Мираха Мирасса (Мироншоҳ
- 
Б.М.
) ни кўришга муяссар бўлдик. Эртасига, жума купи эрталаб ана шу
Мираха Мирасса ҳузурига равона бўлдик... Уни катта боғ ичида қад
кўтарган саройда кўплаб қуролли соқчилар қуршовида кўрдик. У элчиларни
катта хушнудлик билан қабул қилди ва уларни ўз чодирига таклиф
этди. Бу ерда бўлган суҳбат чоғида у элчилардан бизнинг сеньоримиз,
яъни Кастилия қиролининг саломатлиги ҳақида сўради. Шу тарзда бироз
суҳбатлашгач, элчилар зиёфатга таклиф этилдилар ва уларнинг расм-
русумига мувофиқ танаввул қилдилар. Улар кетадиган вақтда Мираха
Мирза элчиларга сарполар улашиш ҳақида буйруқ берди” (Руи Гонсалес
де Клавихо. Дневник путешествия..., с. 80) Агар Мироншоҳ ҳақида
юқорида баён қилинган фактлар тарихий ҳақиқат бўлса, у ҳолда
Мироншоҳ 1399 йилдан кейин Амир Темур томонидан яна ўз жойига
қайтарилган ва аввалгидек барча ишлар унинг номидан бошқарилган. Ҳар
ҳолда Оврупо қиролларига ёзилган ушбу мактуб ва испан элчиларининг
унинг томонидан расмий суратда қабул этилиши фикримизга далил бўла
олади.
2 5 9

---

н атл ари н ги зга о и д к ў п ги н а хуш хабарлар келтирдилар. Бундан 
таш қ ар и , бу ўртада м онах Ф рансуа С атру ҳам та ш р и ф бую рдилар 
ва яхш и кутиб о л и н д и л ар 1.
С и зл ар ва с и зл а р н и н г од ам л ар и н ги зга н и сб атан д ў стл и к к а 
м о й и л б ў л ғо н н а д а р и б у з р у к в о р и м и з ва б и з ҳам у л а р н и н г
ахборотларини ҳисобга олиб, кўпгина иш лар қи л д и к ва қ и л м о қ - 
д а м и з. Ч у н к и , у л а р н и н г м асл аҳатл ари га кўра, ҳ о зи р ги кунда 
жуда кучли бўлган б и зн и н г умумий душ м анга ю зм а-ю з бўлдик, 
б и з у н и м аглуб э т д и к , с и н д и р д и к ва м а ъ л у м и н г и зк и м , я н а
ш у н д о қ қ и л га й м и з2. Б у н и н г учун О л л оҳ таол ога ш у к р о н ал ар
ай турм и з ва х о ^ л ай м и зк и м , о рам и зд аги д ўстл и к ян а д а кам ол 
топсин.
П адари б узрукворим из ўшал ар х и еп и ск о п н и н г б и зга бўлган 
садоқатини кўргач, ул к и ш и н и сизл арн и барча воқеадан хабардор 
қи л м оқ, б и зн и н г енгилм ас куч-кудратим из, ам алга ош ираётган 
и ш л а р и м и з, х а т т и -ҳ а р а к а т и м и з, ш у н и н гд е к , бу ў л к а л а р н и н г
аф зал л и кл ар и ҳақинда ахборот б е р м о қ н и яти н да ҳузурингизга 
жўнатдилар3.
/. 
Демак 
архиепископ Жан Амир Темур давлатининг Генуя ва Венеция
билан олиб борган музокараларида ҳам катта роль ўйнаган. Монах
Франсуа Сатру эса Париждан қирол Карл VI томонидан Султонияга
юборилган бўлса керак. Улар Амир Темур ҳарбий юришлар билан банд
бўлган пайтларида Мироншоҳ топшириқларини бажариб, Соҳибқирон
империяси билан Ғарб давлатлари ўртасидаги дипломатик алоқаларда
ҳар вақт муҳим вазифаларни бажариб келган кўринадилар.
2. Бу ерда гап Анқара (Ангора) яқинида рўй берган 1402 йил 27 июндаги
жанг ҳақида бораётибди. Маълум-ки, бу ҳарбий тўқнашувда Боязид
Йилдирим қўшинлари Амир Темур томонидан батамом тор-мор этилган
ва турк Султони асир олинган эди.
3. Манбаларнинг хабарига қараганда, Амир Темур империясининг
ғарбий қисмида султония шаҳри нафақат сиёсий-ҳарбий пойтахт,
балки энг гавжум савдо марказларидан бирига ҳам айланган. Бу ерда
ҳар йили Ғарб ва Шарқ ҳамда шимолу Жанубдаги минтақалардан
келтирилган товарлар ярмаркалари уюштирилган. Буни ўз кўзи билан
кўрган Клавихо қуйидагиларни ёзиб қолдирган: “Бу шаҳар (Султония)
жуда гавжум, аммо Туус (Табриз)- чалик улкан эмас, аммо бу ерда
савдо-сотиқ кенг тараққий топган. Ҳар йили бу ерга, айниқса, июнь,
июль ва август ойларида кўп товарлар юкланган катта карвонлар келади:
Бу шаҳар катта савдо маркази бўлиб, у подшога катта даромад
келтиради... Гилонда етиштириладиган ипакнинг асосий қисми шу ерга
260

---

Т ож ирлар хусусинда эса, б и з истардикки, улар би з том онларга 
о м о н -э с о н етиб к ел си н л ар ва улар ҳозир ҳам ш ундайдирлар, 
б и зн и к и л а р с и зл ар н и н г ю рти н ги зд а, си зл ар н и к и эса б и зн и н г 
ю ртларда хавф -хатардан холи бўлсинлар. А л қи сса, с и з б илан 
б и зн и н г ўртам изда д и н и й таф овут б ўлиш ига қар ам асд ан , биз 
бу д у н ёд а б а р ч а н и н г , хусусан , т и ж о р а т а ^ и н и н г м ан ф а ат и
йўлинда д ў стл и кн и а с р аб -ав а й л а м о ғи м и з зарурдир.
Б изда ам алга о ш и р и л га н б о ш қ а и ш л ар ҳақи н д а ул ар х и е­
п и с к о п ж а н о б л ар и сўзлаб б ерғуси д и р; шу б о и сд ан ул зотни 
и ш он ч ли вакил та р и қ а с и н д а ти н гл ағай си зл ар ва хизм атларини 
кўп ли ги н и и нобатга ол и б , б и з каби ҳурм атларини ўрнига қўй- 
ғайсизлар.
М актуб ҳ и ж ри й 805 й и л н и н г ю қ о р и д а кўрсати л ган ой и д а 
С и васд а топ ш и ри лд и .