Ўзбек дипломатияси тарихидан

Македониялик Искандар билан элчилик
мулокотларидан
Қ а д и м г и ю н о н т а р и х ч и л а р и н и н г г у в о ҳ л и к б е р и ш и ч а , 
И скандар Зулқарнайн истилоси йил л ари д а И скан д ар тахм инан 
ҳози рги Б е к о б о д я қ и н и д а Ч е к л а А л е к с а н д р и я (А л е к с ан д р и я 
Эсхата) н о м и н и олган ҳарбий и стеҳ ко м - ш аҳарчан и бунёд этиб, 
у н д а н С и р д а р ё н и н г ш и м о л и - ш а р қ и й т о м о н л а р и д а я ш о в ч и
1. Ўша асар, 78- 79-бетлар.
2 4 2

---

ски ф ларга (саклар) қарш и ф ой дал ан м оқч и бўлган. К в и н т К урций 
Р у ф н и н г ё зи ш и ч а , бу ҳол Т а н а и с н и н г (С и р д а р ён и н г) нариги 
то м о н и д а ҳукм рон л и к қилаётган с к и ф л ар (саклар) п од ш оҳи н и н г 
ж а ҳ л и н и ч и қ а р а д и ва у ўз и н и с и К а р т а зи с н и ю н о н л и к л а р га
қ а р ш и ю б о р и б , и стеҳком н и бузиб та ш л а ш н и б ую ради. Ў заро 
т ў қ н а ш у в о х и р - о қ и б а т д а с у л ҳ б и л а н т у г а й д и . А л е к с а н д р
қароргоҳи га кел ган 20 о тл и қ д ан и б о р ат эл чи л ар: “ Б и л ги н к и , 
би з с к и ф л а р га (сакларга) ш ундай и н неъм атлар ато этилган: қўш , 
н а й за , к а м о н ва қад аҳ... Б и з дўсту д у ш м а н л а р б и л а н бўлган 
м улоқ оти м и зда улардан ҳар вақт ф о й д ал ан и б к е л га н м из. Қўш
воситасида олган н оз-н еъ м атлар и м и зн и дўстларим из б и л ан баҳам 
кўрам из, қадаҳаарда улар б илан б ирга худолар ш аъ н и га ш ароб 
и чам из, к ам о н б и л ан узоқдан туриб, найза б и л ан эса бақам ти 
б о р и б д у ш м а н л а р и м и зн и м аҳв э т а м и з...” К в и н т К у р ц и й н и н г 
а й т и ш и ч а , э л ч и л а р я н а д е й д и : “ А гар худо с е н и н г т а н а н г н и
и ш ти ёқ и н гга я р а ш а б и чи б яратганда, сен (ҳатто) бутун ер ю зига 
(\а м ) си ғм аган бўлардинг; бир қўлинг б илан м аш р и қ н и тутсанг, 
и к к и н ч и с и б и л ан бирга м ағрибга и нтилардинг. У ларга етиш гач, 
сен , албатта, я р а тга н н и н г нурли ўчоғини б и л и ш н и ҳам хоҳлаб 
қ о л а р д и н г... С е н б и л м а й с а н к и , ахи р у л к а н д а р ах т у з о қ в а қ т 
ўтсада, б и р зум д аёқ қўп ори б таш лан ади ... Б из ҳеч к и м га бош
эгм ай м и з, б и р о вн и итоат этти р и ш н и (ҳам) хоҳлам айм из, ф ақ ат 
ўзаро тен гл ар ўртасидагина м устаҳкам д ўстлик бўлиш и м ум кин, 
ўзаро те н г д еб эса, б и р -б и р л ар и га куч иш л атм аган л арн и ай ти ш
м у м к и н ... С к и ф л а р ( с а к л а р ) қ у р у қ қ а с а м и ч и б д ў с т л и к к а
ун д аяп ти л ар, д еб ўйлам а, улар учун қасам с о д и қ л и к гаровидир. 
С и з , ю н о н л и к л а р э ҳ т и ё т к о р л и к ю з а с и д а н а \ д н о м а и м з о -
лайсизлар ва бунда худоларга ҳам илтиж о қиласизлар. С од иқликни 
са қ л аш б и з н и н г (дуану) и м о н и м и зд и р . К и м и н с о н н и ҳурм ат 
қи л м аса, у худоларни алдаган бўлади” 1.