Zarralar fizikasi

жа$а =
co s (p 4- зевЖ eos Ц|
(5.4.3)
(5,4.4)
1 Й Ш ^ sin (p - тв &й sin Q.
Endotermik reaksiyada tushayotgan zarra kinetik energiyasi zarraning 
tiieht energiyasiga aylaftaf 
tashitvctoi zairaMnetlfc eneigiyasi reaksiya 
energiyasidan katta boiishi kerak.
тл
M
5.2-rasm. Impulsning % va у o‘qlariga proyeksiyalari.
Laboratoriya sistemasida PA = 0 sababli, nishon-yadro va zarradan iborat 
sistemaning to4 la impulsi zarraning impulsiga teng:
P 4~
0 ’ 
.
Demak, zarra va nishon-yadro laboratoriya sistemasida harakatda boMadi. 
Uning inersiya markazi impulsi:
t Щf t
| l £ + 
гяА W
*
К
»
ma3 ,
148

---

Ии* iik energiyasi
P
2 
* 
P
л\
__ 
о
Т.
■ — 
(m
+ 
mA
)*9, = -------
-
------ = -------
-
------
2 
" 
2 
(ma +mA) 
2 (ma +mA)
т.. 
T
(5.4.5)
U II
2(m„ + mA)
(
ma +m
A)
/им 
l i n i n g
kinetik energiyasi -
T
ortishi bilan uning ma’lum qiymatidan 
In mhlttb 
ondotcrmik 
reaksiya jarayoni boshlanadi. Bu qiymatga endotermik 
m ikilya 
ostonasi deyiladi. (5.4.5) formulaga asosan, zarra kinetik 
onor
glyasining 
T
qismi sistema kinetik energiyasiga aylanadi, qolgan qismi 
•in 
yadro 
va zarradan iborat sistemaning qo‘zg‘alish energiyasiga, ya’ni 
rwkNlya energiyasiga sarflanadi:
г r
ma 
mA
= Ta~ Tu
7— 2— 1 *
T„
7— ~ —7- 
(5.4.6)
(ma+mA) 
(ma+mA) 
y 
>
(5.4.6) reaksiya ostonasi deyiladi.
T^ ^ \ Q \ = [ ^ ] \ Q \ -
(5.4.7)
Reaksiya ostonasi qiymat jihatdan har diom reaksiya energiyasi 
Q
dan katta.
I ekin ko‘p hollarda nishon-yadro massasi 
m.
zarra massasiga nisbatan katta
boMadi 
m^>ma
bunday holda T ov=|£?| boMadi. Fotonlar bilan boMadigan
endotermik reaksiyada T 
j<2| ga teng, chunki foton uchun ma = 0.
Ostona energiyasi yengil yadrolarda katta, ogMr yadrolarda kamayib 
boradi.
3) 
Yadro reaksiyalarida toMa moment va biror o‘qqa proyeksiyalari 
saqlanishi kerak.