Zarralar fizikasi


bet68/233
Sana30.01.2022
Hajmi
#419300
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   233
Bog'liq
Atom yadrosi va zarralar fizikasi. Муминов

J ^ f f ' - l ) (
s0- s ) d s = B f ( e , z
);
0
111 2
S = —

(3.8.18)
J1
1/2
В
yadro strukturasining yem irilishga ta ’siri o ‘zgarishiga k o ‘ra, 
yadrolarda tu rlicha b o ‘ladi. 
f \ ( s ,
z) ni hisoblash va tajribadan 
aniqlash ham m um kin. |M|2 esa ruxsat etilgan o ‘tish lar uchun birga 
va taqiqlangan o ‘tishlar uchun nolga yaqin b o ‘ladi. Shuning uchun
99


fT m
k o ‘paytm a ru x sat etilg an va taq iq la n g an o 'tis h la r uchun 
taxminan o‘zgarmas bo4lib, taqiqlangan o‘tishlar uchun ruxsat etilgan 
o ‘tishlarga qaraganda ancha katta boMishi kerak. 
fT m
k o ‘paytm a 
sekundlarda o ‘lchanadi va u o ‘ta ruxsat etilgan yengil yadrolarda 
kuzatiladigan beta-o‘tishlar uchun ~103 s ga teng. Mendeleyev davriy 
sistemasining o'rtasida joylashgan elem entlarda yuz beruvchi ruxsat 
etilgan beta-o‘tishlar uchun ~105 s lar bo4adi. Chunki bu yadrolarda 
neytron soni proton sonidan ko‘p va natijada so‘nggi neytron bilan 
proton egallagan energetik sathlarni bir-biridan farqlanadi. Shuning 
uchun boshlang'ich va oxirgi holat to ‘lqin funksiyalari bir-biridan
kuchliroq farqlanib m atritsa elem enti 
\M\2
birdan ancha k ichik 
bo‘ladi.
f r
bir necha tartibda o ‘zgarganligi uchun logarifm a qiym ati 
ishlatiladi. Bu 
f r
ko‘paytma yadro strukturasiga juda sezgir. Ruxsat 
etilgan yoki taqiqlangan o ctishlar elektron-antineytrino juftlarining olib 
octgan orbital momentlari bilan belgilanadi. 0 4 is h ruxsat etilgan 
I

0, taqiqlangan / = 1 boMsa va h.k. Bu bilan 
f r
qiymati keskin otrib 
boradi. Bunday boMish sababini quyidagicha izohlash m um kin. 
M a’lumki klassik mexanika nuktai nazaridan elektron-antineytrino jufti 
yigindi impulsi 
P < h/R
boMgan / > 0 moment bilan yadrodan chiqishi 
mumkin emas, lekin kvant mexanikasi bu zarralar chiqishini katta 
taqiqlashlik bilan ruxsat etadi. Bir xil sharoitda / momentga ega boMgan 
zarralar juftining / = 0 boclgandagi chiqish ehtimolligi

t
>\21
( o t
f
i x i 
(3.8.19)
hw
yerda 
R
- yadro radiusi. (3.8.19) dan kocrinib turibdiki, taqiqlash birga 
o'zgarganda 
f r
bir necha tartib oshadi.
Beta aktiv yadrolarning b-spektr shakli va yashash vaqti nurlanayotgan 
zarralar to6la harakat mikdori momentining kattaligiga juda bog‘liq. Ruxsat
etilgan p -o 4 ish lard a e -v ju fti to 4la momenti 0 yoki 1, bir karra
taqiqlanganda - 0, 1,2, ikki karra taqiqlanganda - 1, 2, 3 va h.k. Beta- 
o‘tishlarda juftlik o‘zgarishi e- 
v
laming orbital momentlariga ko'ra, (—l)"7
100


цй
long. I vii lioNilu yadrolam ing spinlari juftliklari o ‘zgarishi д 1 = 0, ±1 
l*o’ lib juftliklari o‘zgarmasa.
Ruxsat etilgan P -o‘tishlari tanlash qoidasi ham Fermi va Gamov-Tellor 
qoldalariga bo‘linadi.
I'ermi tanlash qoidasigako‘ra, spin, ju ftlik o ‘zgarishsiz д 1 = 0 (juftlik
o'/garishsiz), Gamov-Tellor tanlash qoidasiga ko‘ra, A 7 = 0,±1 (juftlik 
o'/gurishsiz), ya’ni ruxsat etilgan o‘tishlarda P “( P +) va n ( v ) laming 
spinlarining o‘zaro yo‘nalishi antiparallel yoki parallel bo‘lishi mumkin:
S / r + S v + l / r  
= 0 ;
S p- + 3 у +1р-
+ / v = 1 -
Birinchi holda p-zarra va antineytrino spini antiparallel А / = 0, 
yadroning momenti o‘zgarmaydi. Fermi tanlash qoidasiga mos keladi. 
Ikkinchi holda b-zarra va antineytrino spini parallel Д / = 1, nuklon 
spinining yo‘nalishi o ‘zgaradi, demak, yadroning to ‘la momenti ham
o‘zgaradi. A I = 0, ±1 - bu Gamov-Tellor qoidasiga mos keladi.
Beta-yemirilish ehtimolligi orbital kvant sonlar o‘zgarishiga bog‘liq. 
Masalan,
32P - ^ n S + J3~ + V
-y e m irilis h d a
f\P
- (
d 3/2 ),
-
( S V2
)
kvant sonlari bilan xarakterlanadi, spinlari o‘zgarishi 
A I
= 1, orbital 
kvant soni A / = 2. Bu yemirilishda 
A I
= 1, juftlik o‘zgarmaydi, ruxsat
etilgan o‘tish bo‘lishiga qaramasdan A / = 2 bo‘lganligi uchun lgft 
m
7,9 
juda ortib ketgan. Beta-yemirilishda izotopik spinlar bo‘yicha ham tanlash
qoidasini e ’tiborga olish lozim. Fermi xilidagi o‘tishlar uchun 
A T =
0,
A T =
0 va Gamov-Tellor o ‘tishlari uchun esa 
A T =
0,±1, A 7V = ±1.
Turli tartibli taqiqlar, ularga mos keladigan lg/? qiymatlar 3.1-jadvalda 
keltirilgan.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish