Zararni qoplash fuqarolik-huquqiy javobgarlik shakli sifatida

Zararni qoplash fuqarolik-huquqiy javobgarlik shakli sifatida
Fuqarolik-huquqiy javobgarlikning asosiy shakli boʻlgan zararni
qoplashni uchta turi bor. Birinchisi zarar (real va boy berilgan foyda)ni
qoplash (FKning 14-moddasi) boʻlib14-модда. Зарарни қоплаш
Агар қонун ёки шартномада зарарни камроқ миқдорда тўлаш назарда тутилмаган бўлса, ҳуқуқи бузилган шахс ўзига етказилган зарарнинг тўла қопланишини талаб қилиши мумкин.
Зарар деганда, ҳуқуқи бузилган шахснинг бузилган ҳуқуқини тиклаш учун қилган ёки қилиши лозим бўлган харажатлари, унинг мол-мулки йўқолиши ёки шикастланиши (ҳақиқий зарар), шунингдек бу шахс ўз ҳуқуқлари бузилмаганида одатдаги фуқаролик муомаласи шароитида олиши мумкин бўлган, лекин ололмай қолган даромадлари (бой берилган фойда) тушунилади.
Агар ҳуқуқни бузган шахс бунинг натижасида даромад олган бўлса, ҳуқуқи бузилган шахс бошқа зарар билан бир қаторда бой берилган фойда бундай даромаддан кам бўлмаган миқдорда тўланишини талаб қилишга ҳақли.15-модда. Давлат органлари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан етказилган зарарни тўлаш
Олдинги таҳрирга қаранг.
Давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ёки ушбу органлар мансабдор шахсларининг ғайриқонуний ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги), шу жумладан давлат органи ёки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан қонун ҳужжатларига мувофиқ бўлмаган ҳужжат чиқарилиши натижасида фуқарога ёки юридик шахсга етказилган зарар давлат томонидан ёки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан тўланиши керак. Давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари мансабдор шахсларининг айби билан етказилган зарарларни қоплаш суднинг қарори билан шу мансабдор шахслар зиммасига юкланиши мумкин, bu umumiy xususiyatga ega. Bundan
tashqari zararni qoplash maxsus usuli sifatida, agar huquqbuzar
huquqbuzarlik orqali ma’lum bir foyda koʻrgan boʻlsa, mazkur foydani
zarar koʻrgan shaxs foydasiga undirish ham qoʻllaniladi. Va nihoyat
mualliflik huquq va turdosh huquqiy munosabatlarda zararlar
yetkazilishidan qat’i nazar, huquqbuzarlik xususiyati va huquqbuzar aybi
darajasidan kelib chiqib, ish muomalasi odatlarini hisobga olgan holda
zararni oʻrnini qoplash evaziga toʻlanishi lozim boʻlgan tovonni toʻlanishi
(Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar toʻgʻrisidagi qonunning 65-
moddasi) ham mavjud.65-modda. Mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish usullari
Muallif, turdosh huquqlar egasi yoki mutlaq huquqlarning boshqa egasi huquqbuzardan quyidagilarni talab qilishga haqli:
huquqlarni tan olishini;
huquq buzilishidan oldingi holatni tiklashini va huquqni buzadigan yoki uning buzilishi xavfini yuzaga keltiradigan harakatlarni to‘xtatishini;
huquq egasining huquqi buzilmagan taqdirda, u fuqarolik muomalasining odatdagi sharoitlarida olishi mumkin bo‘lgan, lekin ololmay qolgan daromadi miqdoridagi zararlarning o‘rnini qoplashini. Agar huquqbuzar mualliflik huquqi yoki turdosh huquqlarni buzish oqibatida daromadlar olgan bo‘lsa, huquq egalari boshqa zararlar bilan bir qatorda boy berilgan foydani bunday daromadlardan kam bo‘lmagan miqdorda qoplashini;
Muallif va ijrochi o‘z huquqlari buzilgan taqdirda, huquqbuzardan ma’naviy ziyon qoplanishini talab qilishga haqlidir.
Mualliflik huquqi yoki turdosh huquqlar buzilishining oldini olish yoki uni to‘xtatish uchun zarur choralar ko‘rish natijasida uchinchi shaxslarga yetkazilgan zararlar, shuningdek bunday choralarni amalga oshirgan shaxs ko‘rgan zararlar huquqbuzar hisobidan undirib olinishi kerak.

Moddiy zararni qoplashdan tashqari ma’naviy zararni qoplash ham

fuqarolik-huquqiy javobgarlikning oʻziga xos shakli hisoblanadi.