Zamonaviy usullar orqali yangi ta’lim sari annotatsiya

Kalitso’zlar: pedagogika, zamonaviyta’lim, zamonaviypedagogikusullar, metodlar.

Shu kungachayoshavlodnitarbiyalashdaulargata’limberishdafoydalanishuchunjudako’plabinnovatsiontexnologiyalaryaratilmoqda,lekinbularninghammasi ham birdeknatijabermayqolayapdi. Ko’zlanganmaqsadgaerishishuchunuzluksizta’limtizimitubdanislohqilinmoqda. Ta’limjarayonigatabaqalashtirilganyondashuv, o’quvchilarniturlikasb-xunarkollejlari, akademiklitseylardataxsilolishlarinita’minlashzamonaviypedagogikafanioldigayuksakvazifalarniqo’ymoqda.

O’quv-tarbiyajarayonlarinitashkiletishda ham an’anaviyusullardanfarqlio’laroq, yangichapedagogikyondashuvlarnio’zlashtirishvata’limjarayonidaqo’llashzamontalabidir. Milliydasturdabumasalagaalohidae’tiborberilgan. Albatta, ilg’orpedagogiktexnologiyalarbizningfanimizgaendiginakiribkelmoqda. Aslidaesata’limgatexnologikyondashuvmasalasirivojlangandemokratikxorijiydavlatlardbundan 30-yillar muqaddampaydobo’lganvaularbusohadakattayutuqlarniqo’lgakiritgan. Bugungikunda biz pedagogikasohasidagiilg’ortexnologiyalarnikengroqvachuqurroqo’zlashtirishimiz, ularnio’zmintaqamizgamosholdaqaytaishlabchiqishimizkerakbo’ladi. Pedagogiktexnologiyatushunchasigahozirgikundaturlichata’riflarberilmoqda. Muhimishuki, pedagogiktexnologiyako’zlaganmaqsadgakafolatlangannatijasifatidaerishishniifodalovchijarayondir.

Zamonaviyta’limjarayonizamonaviypedagogikusullarningqo’llanilishinitalabetarekan, quyidabirnechtata’limusullaribilantanishibchiqamiz.

Sinkveyn (axborotniyig’ish) usuli.Metodniqo’llashjarayonidatalabalardagitarqoqaxborotlijarayonlarastasekinbosqichma-bosqichyo’naltirilganaxborotlijarayongaaylantiribboriladi. Ya’ni, o’rganilmaganbilimlarmavzunio’rganishdavomidao’rganiladi, muayyanob’ektivvoqelikto’g’risidayakdilfikrgakelinadi. Buninguchuntalabalardabeshimkoniyatmavjudbo’ladi. Ya’nisinkveynbeshqatordaniborato’zigaxos “oqshe’r” (qofiyasiz) bo’lib, o’rganilayotganmavzugaoidtushunchalar (hodisa, jarayon, voqea) qat’iyanketma-ketlikdayozibchiqiladi. Sinkveynorqalitalabalaro’zfikrlarinito’plash, ularniixchamifodalash, turlimulohazalarnisintezlashvamavzubo’yichato’g’rixulosalarnitakomillashtirishgao’rganishadi. J.Still, K.Meredis, Ch.Templning “O’qishvayozishtanqidiyfikrlashnirivojlantirishuchun”dasturidao’quvchivatalabalarfaolliginioshiruvchi, ularningtanqidiyfikrlashinio’stiruvchiqatorusullarkursatibutilgan. Shulardanayrimlarigaqisqachato’xtalibo’tamiz.

Sinkveyn –fransuztilida «5 qator» ma’nosinibildiradi. Sinkveynma’lumotlarnisintezlash (birbutungakeltirish)gayordamberadiganqofiyalanmaganshe’rbo’lib, undao’rganilayotgantushuncha(hodisa, voqea, mavzu) to’g’risidagiaxborotyig’ilganholda, o’quvchiso’zibilanturlivariantlardavaturldinuqtainazarorqaliifodalanadi. Sinkveyntuzish- murakkabg’oya, sezgivahissiyotlarnibirnechaginaso’zlarbilanifodalashuchunmuhimbo’lganmalakadir. Sinkveyntuzishjarayonimavzuniyaxshiroqanglashgayordamberadi.

Sinkveyntuzishqoidalari:

1-qator: Mavzubirso’zbilanifodalanadi (odatdaottanlanadi).

2-qator: Mavzuikkitasifatbilanifodalanadi (2 ta sifatyoziladi).

3-qator: Mavzudoirasidagihatti-harakatniuchtaso’zbilanifodalanadi(3 ta fe’lyokiravishdoshyoziladi).

4-qator: Mavzuganisbatanmunosabatnianglatuvchivato’rttaso’zdaniboratbo’lganfikryoziladi(4 ta so’zdaniboratjumlayoziladi).

5-qator: Mavzumohiyatinitakrorlaydigan, ma’nosiungayaqinbo’lganbittaso’zyoziladi (mavzugasinonimso’zyoziladi).

Sinkveynlarquyidagihollardajudafoydalibo’ladi:

• 
  murakkabaxborotnisintezlashuchunvositasifatida;
  
• 
  o’quvchilartushunchalariningyig’indisinibaholashvositasisifatida;
  
• 
  ijodnitaqdimetilishiningvositasisifatida.
  

“Yechimberamiz, unibahola”o’yini.O’yinda parallel gruppalarbolalariishtiroketadi. Mashg’ulotda 1 gruppada 32 domlamuammolivaziyattug’diradi, o’quvchilaryechimvariantlarinitaklifetadilar. Ularningtaklifimagnitofongayoziladi. Keraklisondavariantlaryig’ib, o’qituvchiyozuvnito’xtatadi. Keyinyechiminitopishuchunmagnitofonyordamidaerkinbaxsyuritiladi. Ikkinchi parallel guruhdamashg’ulotanolotiksxemabo’yichaboradi. Bolalarnikerakli material bilantanishtirishdanso’ngo’qituvchibirinchiguruppagabergantopshirig’iniulargaberishgao’rinadivatushuntiradi. Birinchiguruho’quvchilaribumuammonihalqilishgao’rinishadibuulargaqanchalikuddasidanchiqanliklariniso’zlarbaholashingizkerakbugunsizlarekspertrolidabo’lasiz. Men fikrlaringiznietishishdanmamnunbo’laman. Magnitofonzapisinieshitgandanso’zninguninganaliziboshlanadi. Uningjarayonidao’quvchilaruchunqidirishishtirokchilarigaaylanadilar.

Xulosalarkeltiribchiqariladi, so’ngidao’yinjarayonidamuammoliknio’rnatilishgaimkonberilgan. Chunonchibuo’rnatilishinstrumentlariifodalangan – qarshiturgang’oyalarizlanishda. Yana birdidaktikmaqsadengfaolishtirokchilargamo’ljal, o’quvishinio’yinusuligainsrumentlashtirishhisoblanadi. O’quvo’yiniqurilmasigaasoslanganligishundaki,o’quvmaterialidaavvaldanmunozarapredmetiajralibturadi, qarama – qarshig’oyalartaraflar, yondashishlaraniqko’rsatiladi. Didaktiko’yinlariturliqo’shilmalari, izlanishlarinatijasidaqo’yidagio’quvjarayoniningqo’llanmasibelgilanadi.

Yuqoridagipedagogiktexnologiyalardanxulosaqilibaytishmumkinki, ta’limjarayonidao’qitishningzamonaviyusullariniqo’llashvayangiaxborottexnologiyalaridanfoydalanishorqalita’limsamaradorliginioshirishmuhimvazifadir. Ushbuvazifalarniamalgaoshirishnatijasidayaxshisamaralargaerishishimkonitug’iladi. Ta’limjarayonidaqo’llanilganturlixilo’qitishstrategiyalariasosidatashkilqilingandarso’quvchinibarkamolvakomilshaxssifatidashakillanishiimkoninikengaytirib, undaaqliykamollikvamustaqilfikrlashxususiyatlarinitarbiyalashimkoniniyaratadi.

Foydalanilganadabiyotlar

1. 
   N.Sayidaxmedov «Pedagogikamaliyotdayangitexnologiyanikullashnamunalari». Toshkent 2002 yil.
   
2. 
   Xaydarova O.Q. Bo‘lajako‘qituvchilarniinnovatsionfaoliyatgatayyorlash. Qarshi, Nasaf, 2008.
   
3. 
   Xaydarova O.Q. Oliypedagogikta‘limgatexnologikyondashuvasoslari. – Toshkent.: Yangiasravlodi. 2006.
   
4. 
   G’afforovavaboshqalar. Ta’limning ilg’ortexnologiyalari. Qarshi 2013.