Zamonaviy texnologiyalar

Darsning tuzilishi yoki dars bosqichlari 
        Darsning  tuzilishi, ya`ni  uning  bo`linadigan  bosqichlari va  ularning  izchilligi 
o`qitish  uslubiga,  ta`lim  bosqichiga,  darsning  maqsadi  va  mazmuniga  bog`liq. 
Odatda  o`rta  maktablardagi    darslarning  tarkibiy  qismlari  yoki  bosqichlari 
quyidagilardan iborat. 
1.  Tashkiliy qism.( o`tilgan materialni esga solish) 
2.  Yangi material bilan ishlash . 
3.  Yangi materialni mustahkamlash. 
4.  O`tilgan materialni so`rash 

---

114 
 
5.  Baholash 
6.  Umumlashtiruvchi  qayta  aloqa  (yangi  va  o`tilgan  mavzu  yuzasidan   
mustahkamlovchi so`rov). 
7.  Uyga vazifa berish. 
         O`quvchilarda  darsga  ichki  tayyorgarlikni  ta`minlash  eng  dolzarb  vazifadir. 
Odatda bu davrda quyidagi usullar keng qo`llaniladi, jumladan: O`qituvchi darsga 
kiradi,  sinfni  ko`zdan  kechiradi,  boshqa  ish  bilan  band  bo`lgan  o`quvchi  yoki 
o`quvchilar tayyor bo`lgunlariga qadar ularni kuzatgan holda kutib turadi, so`ngra 
salomlashadi.  Bu  o`rinda  o`qituvchi  sinfning  tozaligi,  doska,  latta,  bo`r  kabi 
vositalarni  darsga  tayyorligi,  o`quvchilarning  kiyimlari  ko`rinishlari,  bosh 
kiyimlarning  yechilganligi  va  boshqalarga  qoniqqanidan  so`ng  salomlashsa  va  bu 
har  darsda  takrorlansa,  ushbu  o`qituvchining  darsiga  o`quvchilarning  talab 
darajasida tayyorgarlik ko`rishlari odat tusiga kirib qoladi. 
Tashkiliy  qismda   tashkiliy  savollardan  tashqari  o`tilgan  mavzu  yoki  yangi 
o`tiladigan mavzu yuzasidan motivatsion (qiziqtiruvchi) savollar berilsa,  o`quvchi 
doimo  darsga nisbatan tayyor bo`lish ma`suliyatini his qiladi. 
1. Ma`lum o`quvchining shaxsiga tegmagan holda tanbeh berish usuli bilan sinfni, 
xonani darsga tayyorlash va jimlikni ta`minlash mumkin. 
2. O`quvchilarni  avvalgi  taassurotlaridan  chalg`itish,  ulardan  ichki  faollikni 
ta`minlash  maqsadida  barcha  o`quvchilar  biladigan  va  ushbu  darsga  aloqasi 
bo`lgan voqeani eslatish mumkin. 
3. O`quvchilar  diqqat  e`tiborini  jalb  qilish  niyatida  o`qituvchini  o`zi  namuna 
ko`rsatishi, qog`ozlarni terishi, stol oldiga kelib turishi, kitob daftarini stol ustiga 
qo`yishi  va  o`quvchilardan  ham   xuddi  shunday  munosabatni  talab  qilishi 
mumkin. 
       Bularning  hammasi  o`qituvchining  muomala  madaniyatiga,  o`quvchilarga 
bo`lgan samimiy munosabatiga va uning kollektivdagi obro` e`tiboriga, qat‘iyatiga, 
o`zini tutishi va bir so`z bilan aytganda pedagogik mahoratiga bog`liq. 
       Darsni boshlashdan avval ehtiyotsizlik bilan qilingan har qanday harakat yoki 
aytilgan so`z o`quvchilarni ranjitishi, darsdagi psixologik holatni, vaziyatni buzishi 
va o`quvchilar ruhiyatiga salbiy ta`sir ko`rsatishi mumkin. 
        Xonada  o`quvchilar  e`tiborini  tortadigan  narsalarni  o`quvchilar  e`tiboridan 
 chetda  saqlash  lozim.  Shuning  uchun  ham  yangi  darsga  tegishli  bo`lgan 
ko`rgazmali qurollar, jadval va rasmlarni avvaldan ilib qo`yish tavsiya qilinmaydi. 
Shu bilan birga darsdan avval turli tadbirlar haqida xabar berish yaramaydi. 
        Tashkiliy  davr  ko`p  vaqt  olmasligi  lozim.  Pedagogikada  bu  davr  uchun  bir 
necha  sekunddan  bir  minutgacha  vaqt  beriladi.  Buni  ta`minlash  uchun  o`qituvchi 
avvalgi darslarida bunga ko`p vaqt ajratishi lozim. Toki sinfni darsga tayyor turishi 
o`qituvchi va o`quvchilar odat tusiga kirib qolsin. 
   
Shuni  unutmaslik  kerakki,  bilimdon,  talabchan  o`qituvchini  aksariyat 
o`quvchilar  hurmat  qiladilar.  Tashkiliy  davr  o`quvchilarga  ham  ruhiy,  ham 
jismoniy kuch-quvvat berishi lozim. Bu ko`pincha o`qituvchining mahorati: ovozi, 
salomlashishi,  kayfiyati,  o`zini  tutishi,  tashqi  ko`rinishi,  samimiyligi,  (yumorga) 
boyliligi bilan belgilanadi. 

---

115