Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
233 
BOSHLANGʻICH SINF OʻQUVCHILARINI MAʼNAN VA AQLAN BARKAMOL, 
BILIMLI INSON QILIB TARBIYALASHNING ASOSIY OMILLARI 
 
Turdimuratova Lida 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Shumanay tumani 
31-sonli maktab, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
 
Bugungi kunda barqaror surʼatda rivojlanayotgan mamlakatlar asosini yuksak bilim va 
malakaga ega, intellektual salohiyat sohibi boʻlmish yoshlar tashkil etadi.Shu bois, 
yoshlarning yuqori bilim va tajribaga ega boʻlib voyaga yetmoqlari davlatimizning ertangi 
kuni uchun muhim omillardan biri sanaladi. 
Boshlangʻich sinf oʻquvchilarini maʼnan va aqlan barkamol, bilimli inson qilib 
tarbiyalash vazifasi koʻp jihatdan boshlangʻich sinfda oʻquvchilarni mustaqil fikrlashga 
oʻrgatish, ularning nutqini talab darajasida oʻstirish bilan bogʻliqdir. 
Soʻz zahirasi boy oʻquvchining fikrlash doirasi keng, taʼlim olishga layoqati baland, 
maʼnaviyati yuksak boʻladi, albatta. Yaxshi rivojlangan nutq jamiyatda kishi faoliyatining 
muhim vositalaridan biri sifatida xizmat qiladi. Oʻquvchi uchun esa nutq maktabda 
muvaffaqiyatli taʼlim olish qurolidir. 
―Agar oʻquvchi va uning tilidan bajargan ishlari koʻzda tutilsa, nutq oʻstirish deganda 
tilni har tomonlama (talaffuzi,lugʻati,sintaktik qurilishini, bogʻlanishli nutqni) faol amaliy 
oʻzlashtirish tushunkladi.Agar oʻqituvchi koʻzda tutilsa, nutq oʻstirish deganda, 
oʻquvchilarning tilning talaffuzi,lugʻati,sintaktik qurilishi va bogʻlanishli nutqni faol 
egallashlariga yordam beradigan metod va usullarni qoʻllash tushuniladi‖. 
Boshlangʻich sinf oʻquvchilariga ona tilini oʻrgatish va ularning nutqini 
rivojlantirishga doir ishlar taʼlim-tarbiya ishlari ichida alohida oʻrin tutadi.Ushbu ishning 
maqsadi esa, bolalarga nutqiy muloqotning muhim shakllari-ogʻzaki nutqni adabiy til 
meʼyorlariga muvofiq holda egallash, toʻliq koʻrinishda tushunish va faol nutqqa kirishishni 
oʻrgatish. 
Yuqoridagi maqsaddan kelib chiqqan holda, boshlangʻich sinf oʻquvchilari nutqini 
rivojlantirishda ongli oʻqish, soʻzlash va yozishga oʻrgatish, til haqida oʻquvchilarning yoshi 
va tushunishiga mos boʻlgan bilim berish, nutqning tovush madaniyatini tarbiyalash, 
lugʻatni boyitish, mustahkamlash va faollashtirish, nutqning grammatik toʻgʻriligini 
takomillashtirish, ogʻzaki nutqni oʻrgatish, yaʼni boshqalarning nutqiga eʼtibor va qiziqishni 
oʻstirish, ravon nutqni rivojlantirish va kitob oʻqishga muhabbat uygʻotishni koʻzda tutadi. 
Boshlangʻich sinf oʻqish darslarida olib borikadigan barcha mashgʻulotlarning 
yetakchi oʻrni nutq oʻstirish va fikrlash doirasini kengaytirish vazifalarini oʻz ichiga oladi. 
Nutqda fikr shakllantiriladi, shu bilan birga, fikr nutqni yaratadi. ―Nutq tafakkur bilan 
chambarchas bogʻlangandir. Nutq boʻlmasa, tafakkur ham boʻlmaydi, til materiali boʻlmasa, 
fikrni ifodalab berib boʻlmaydi‖. Oʻquvchilar nutqini oʻstirish ishlari murakkab jarayon 
boʻlib, u pishiq tayyorgarlikni, materiallarning rang-barang va qiziqarli boʻlishini talab etadi 
va u boshlangʻich sinflarning dastlabki davrlarida ogʻzaki tarzda olib boriladi. Nutq oʻstirish 

---