|
XORIJIY TIL O‘RGATISHDA YUZAGA KELADIGAN MUAMMOLAR VA ULARNING YECHIMI
Karimova Moxira Jumakulovna
TOShDAU. Tillar kafedrasi o`qituvchisi
Xorijiy til sifatida ingliz tilini o‘rgatish qiyin, ammo chet tili o‘qituvchisi kasbini tanlash sharafli bo‘lishi barobarida o‘ta mas’uliyatlidir. Ikkinchi til, ya’ni ingliz tili o‘qituvchisi sifatida siz o‘quvchilaringizning ehtiyojlariga doimiy moslashishni o‘rganishingiz kerak. Ko‘pincha, bu sinfdagi turli muammolar bilan shug‘ullanishni anglatadi, ularning aksariyati juda keng tarqalgan. Yaxshi xorijiy til o‘qituvchisi ushbu umumiy muammolarni tushunishi va yechimini topishga harakat qilishi kerak. O‘qitish usullaridagi kichik burilish ham siz va o‘quvchilaringiz uchun yanada samarali va tasodifiy muhit
147
yaratishga yordam beradi. Quyida ingliz tilini chet tili sifatida o‘qitishda keng tarqalgan sinf muammolari va ularni qanday hal qilish kerakligi haqida so‘z boradi:
Ko‘pincha talabalar o‘zlarini sinab ko‘rish o‘rniga, avtomatik ravishda o‘qituvchiga to‘g‘ri javoblarni izlashadi. Agar o‘qituvchi har safar ularga javob berishni talab qilsa, bu zararli muammoga aylanishi mumkin. Buning o‘rniga ularga dalda berishga e’tibor qarating. Bu esa, talabalarni topshiriqni mustaqil bajarishlari va javob garchi noto‘g‘ri bo‘lsa-da erkin javob berishlariga sharoit yaratadi.
Chet tili o‘qituvchisi sifatida talabalarni dars jarayonida faqat ingliz tilidan foydalanishga undash muhimdir. Ammo, agar talabalar o‘z ona tillarida gapira boshlasalar, yaqinlashing, ularga "savolingiz bormi?" kabi to‘g‘ridan-to‘g‘ri savollarni bering. Yana bir g‘oya – bu sinf qoidalarining to‘plamini yaratish va ular o‘zlarining birinchi tillaridan foydalanganliklari uchun jazo tizimini yaratish (kulgili holat). Masalan, agar kimdir o‘zining birinchi tilidan uch marta ishlatsa, sinf oldida ingliz tilida she’r o‘qing.
O‘quvchilar ba’zan sinfda zerikib qolishlari mumkin, xo‘sh, o‘sha paytda chet tili o‘qituvchisi nima qilishi kerak? Agar butun sinf ishlayotgan bo‘lsa, bu o‘qituvchining aybi, ya’ni zerikarli materiallar yoki darsni boshqarishda o‘qituvchida mahoratning yetishmasligi bo‘lishi mumkin. Agar bu ma’lum bir talaba bo‘lsa, siz dominantlikni namoyish qilish uchun tezda javob berishingiz kerak. Muammoni hal qilish uchun o‘qituvchi qat’iy, agar kerak bo‘lsa, maktab intizomiga rioya qilishi lozim. Agar bu davom etsa, maktab direktori tomonidan intizomiy choralar ko‘rilishi mumkin.
Ammo, agar dars mavzudan uzoqroq bo‘lsa, siz xohlamagan yo‘nalishda bo‘lsa, suhbatni boshqa tomonga yo‘naltirish orqali muammoni hal qilish kerak. Aksariyat hollarda o‘qituvchining aybi bilan dars zerikarli bo‘ladi. Yaxshiyamki, to‘g‘ri rejalashtirish bilan bu muammoni hal qilish mumkin. O‘quvchilar aloqada bo‘lishi uchun va ular sizga yoqishi mumkin bo‘lgan narsalarga e’tibor berishlari uchun darsning mavzusini tanlang. Bu ularga avtomatik ravishda ba’zi bir motivatsiya va qiziqishni beradi. O‘quvchilaringiz bilan tanishing va ularning qiziqishlari va ehtiyojlarini aniqlang, so‘ngra kursingizni shunga qarab rejalashtiring. Chet tili o‘qituvchisi sifatida siz turli xil qobiliyat va tillarni biladigan o‘quvchilarga duch kelasiz. Sinfda ustun bo‘lgan ba’zi o‘quvchilar bo‘lishi yaxshi bo‘lsa-da, ular boshqalardan ajralib turmasliklari kerak. Agar ba’zi talabalar doimiy ravishda "tomoshani o‘g‘irlay boshlasa", ehtiyot bo‘ling. Biz savollarga javob berish uchun sinfdagi zaif o‘quvchilarni chaqirishga e’tibor qaratishimiz kerak. O‘qituvchilar rag‘batlantirishi kerak, lekin muloyimlik bilan talabalarning ba’zi javoblarini e’tiborsiz qoldirib, unchalik kuchli bo‘lmaganlarga ishlab chiqarish vaqtini beradilar. Shuningdek chet tili o‘qituvchisi o‘quvchilarni o‘zlarini yo‘qolgan yoki tayyorgarlik ko‘rmaganliklari sababli e’tibor bermasligidir. O‘qituvchi ko‘proq umumiy tajribaga e’tibor qaratib, o‘quvchilar yangi mavzuga o‘tishdan oldin bir xil sahifada ekanligiga ishonch hosil qilib, bir necha bor konsepsiyani tekshirib, shaxsan ishtirok etishni rag‘batlantiradilar. Uyg‘oq va darsga qiziqish qiyin bo‘lishi mumkin. Ammo bundan ham qiyinroq narsa shundaki, talabalarni hushyor va qiziquvchan tutish uchun javobgarlik. Bu, birinchi navbatda, chet tili o‘qituvchisining vazifasi. Chet tili o‘qituvchisi bo‘lish uchun nafaqat dars berish, balki talabalarni ilhomlantirib, ularga kuch bag‘ishlash lozim. Zero, xorijiy til o‘qituvchisining asosiy maqsadi – har bir talabani chet tilida mukammal so‘zlashish, o‘qish, yozish va tushunishga qiziqtirishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
