Замонавий таълим / современное образование 016, Пулатова Д. Т., Тошкент вилояти халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Мактабгача, бошланғич ва махсус таълим»

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
2016, 3
кўриш, шундай даврларда чорва моллари, 
паррандалар, ёввойи ҳайвонлар, экинларни 
сақлаб қолиш чора-тадбирларини амалга 
ошириш имкониятига эга бўлинади.
Об-ҳаво даракчилари тўғрисидаги маълу-
мотларни тўплаб, жажжи китобча шаклида 
кўпайтириб, ўқувчиларга тарқатилса, улар ки-
тобчани ўзлари билан олиб юриб, келтирил-
ган маълумотлар билан яқиндан танишади-
лар, баъзи ўринларини ёд ҳам олишади. Шу-
нингдек, ҳар бир маълумотнинг тасдиғини 
табиатни кузатиш асосида топишга ҳаракат 
қилишади ва шу асосда табиатдаги муайян 
ўзгаришларни олдиндан билишга ўрганиб бо-
ришади. Бунинг яна бир аҳамиятли томони 
шундаки, бу каби методларни қўллаш дарс-
ларда таълим самарадорлигини оширишга 
муайян даражада ҳисса қўшади.
Ўқитувчи маҳорати дарсни аниқ режалаш-
тиришда ўз аксини топади. Чунки дарснинг 
режаси қандай сифатда бўлса, унинг натижа-
вий сифати ва самарадорлиги ҳам шундай 
бўлади. Айрим ўқитувчилар дарс режасини 
тузишда баъзи хатоларга йўл қўйганлиги маъ-
лум бўлди, жумладан:
1. Дарснинг мақсади аниқ ёзилмаган, 
ўқувчилар дарсда нимани ўрганишлари ва 
нима қилишлари аниқ белгиланмаган.
2. Дарснинг мақсади билан дарсдан кўзда 
тутиладиган натижа ўзаро номувофиқ белги-
ланган ҳоллар учрайди.
3. Ўрганиш учун тавсия қилинган материал-
лар дарснинг мақсадига тўғри келмайди.
4. Ўқитувчи бераётган йўлланмалар ўқув-
чи нинг дарсда билимларни самарали ўрга-
нишини таъминламайди.
5. Дарс режасида кўрсатилган ўқувчи лар-
нинг хатти-ҳаракатлари дарс мақсадини амал-
га оширишнинг самарали воситаси бўла ол-
майди.
Бундай хатоларга йўл қўймаслик учун дарс 
режасини тузгандан кейин уни диққат билан 
қайта кўриб чиқиш ва хатолар аниқланган 
ҳолда уларни бартараф этиш устида ишлаш 
лозим.
Ўқитувчи ҳар бир дарсни режалаштириш-
да унинг давомида амалга ошириладиган 
барча жараёнлар ва уларнинг мақсадга муво-
фиқ кетма-кетлигини яхлит ҳолда кўра били-
ши зарур бўлиб, уни аниқ тасаввур қилиш 
учун лойиҳалаштириб олиши лозим. Бундай 
лойиҳалаштиришни дарснинг технологик ха-
ритасини тузиш шаклида амалга оширилади. 
Дарснинг технологик харитаси ўқув предме-
тининг хусусиятлари, ўқувчиларнинг имкони-
ятлари ва эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда 
тузилади.
Бундан асосий мақсад ўқувчиларнинг 
ўқишга қизиқишлари, дарсда фаол бўлиш-
лари, мустақил фикрлаш ва шахсий ижодкор-
лик қобилиятларини шакллантиришдан ибо-
рат. Бошланғич таълимнинг ўзига хос хусуси-
ятларини ҳисобга олган ҳолда ўқитувчи таъ-
лим жараёнида ўқувчиларнинг фаоллигини 
ошириш методлари, илғор педагогик техно-
логияларни бошланғич таълим жараёнига 
татбиқ этишда маълум қийинчиликларга дуч 
келади.
Хулоса қилиб айтганда, ўқув-тарбия жара-
ёнига янгиликларни киритиб боришда ўқувчи 
фаоллигини ошириш таълим сифатини оши-
ришнинг самарали воситаси ҳисобланади. 
Буни ҳисобга олган ҳолда таълим жараёнига, 
айниқса бошланғич таълимга замонавий 
илғор янгиликларни киритиб бориш билан 
боғлиқ бўлган ўқувчининг фаоллигини оши-
риш, уни таълим жараёнида шахсан иштирок 
этишини таъминлаш долзарб педагогик муам-
мо эканлиги маълум бўлади.
Ушбу мақсадларга эришиш учун вазифа-
ларни қуйидагича белгилаш мумкин:
– 
ҳозирда мавжуд педагогик технология-
ларнинг бошланғич синфлардаги табиатшу-
нослик дарсларида қўллаш мақсадга мувофиқ 
бўлганларини белгилаш ва уларнинг ўқув-
тарбия жараёни сифати ва самарадорлигини 
ошириш бўйича имкониятларини аниқлаш;
– 
бошланғич синфлар табиатшунослик 
дарсларида ўқитувчилар қўллаётган педаго-
гик технологияларни ҳамда уларнинг шу йўна-
лишдаги инновацион фаолиятлари аҳволини 
ўрганиш;
– 
ўқувчиларнинг дарс жараёнидаги фаол-
ликларини ошириш имкониятини берувчи 
ин но вацион педагогик фаолиятни ташкил 
34
ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ

---