Замонавий психология муаммолари

Музокаралар олиб боришнинг психологик жиҳатлари
Бошқарув музокараларида ютуққа эришишда музокара иштирокчилари хулқига қўйиладиган бир неча талаблар мавжуд:
Музокара жараёниннг ҳар бир босқичини олдиндан тахлил қилиб, унга жиддий тайёргарлик кўриш;
Муҳокама қилинаётган зиддиятли вазиятнинг моҳиятини, ўз таклифлари, позициясини аниқ шакллантириш;
Ўзининг музокарадаги позициясини мустаҳкамлаш учун керакли миқдорда сабабларни келтириш;
Керакли маълумотни тўплаш, музокара жараёнини бошқариш, савол беришни билиш;
Агар келишиш мумкин бўлмаса, музокара вазиятидан чиқишнинг муқобил вариантларини таклиф қилиш;
Ҳамкорлик ва келишиш истагига йўналтирилган дўстоналик, хотиржамликни сақлаш, ўз ҳиссиётларини назорат қилиш;
Оппонент томонидан таклиф қилинаётган музокарадан чиқишнинг биринчи варианти уни қониқтирмаса, рози бўлишга шошилмаслик, лекин оппонентнинг бошқа таклифларини эшитиш;
Оппонентнинг диққатини музокара вазиятининг фойдалироқ қирраларига жалб қилиб, мунозарали, лекин бефойда муаммолардан қочиш;
Музокаралар жараёнида фаоллик, топқирлик ва эгилувчанлик намоён қилиб, жараёнга янги шароитларни қўллаш.
Музокаралар жараёнида уни бошқариш тизгинини қўлга олиш муҳим ҳисобланади. Айрим тадқиқотчилар ша масала доирасида харизма хусусиятига алохида эътибор беришади. М. Вебер харизмага шундай таъриф беради: “харизма – бошқалар томонидан алохида куч ва хусусиятга эга бўлган, ноёб, илохий, деб қабул қилинадиган шахс сифатидир”. Шундай фикр мавжудки, таъсирнинг кучи, таъсирнинг мақсадлари таъсир кучи йўналтирилганлардан қанчалик пинхон бўлса, шунчалик ортиқ бўлади. Бу қоида оломонга таъсир жараёни учун мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Шахслараро муносабатларда ва музокраларда харизматик шахс ўз мақсадларини очиқ намоён қилади. Бундай одам, ўз мақсадларини мантиқий асослабгина қолмай, ўзининг ғояларини оппонентига юқтиради, бу ғояларни оппонентнинг қадриятлари тизимига қўшади.
Музокараларда харизматик шахсни кўтаринкилик, глобал фикрлаш, нутқининг равонлиги, аниқлиги, жозибадорлиги, беихтиёр ўзига жалаб қилиб олиши ажратиб туради. Оппонент билан харизматик шахс ўртасида маънавий яқинлик пайдо бўлади. Харизматик омманинг тилида кўчиб юрган ғояларни тингловчиларнинг қадриятларига, биринчи навбатда базавий қадриятларига таяниб баён қилади, ривоятлар, мақоллар, маталлар, цитаталар ёрдамида зудлик билан қарор қабул қилиш заруратини тингловчиларга юқтиради.
Харизматик музокарага “мен хақиқатни биламан, чунки келажакни кўра оламан”, деган ишонч билан келади ва шу ишонч билан оппонентларнинг иродасига таъсир кўрсатади. Уларнинг асосий шиори “гапни ишонч билан гапир, тингловчиларда ишонч ўз-ўзидан келади”, деган қоидага асосланади.
Харизматик шахс конкрет ҳаракатларга ундайди, шундай ҳаракатлардаги хулқ шаклини тушунтиради, янгича хулқнинг ижобий оқибатларини изохлайди.
Ҳар қандай маълумот ҳамма учун очиқ бўлган замонавий жамиятда ўзаро муносабатларда топқирлик, эгилувчанлик, мулоқотнинг нафақат онгли, рационал даражадаги, шунингдек онгсиз, иррационал даражадаги таъсир механизмларини ҳам билиш талаб қилинмоқда. Замонавий дунёда одамлар билан муомала қилиш, далаларда ва завод, фабрикаларда меҳнат қилишдан кўра машаққатлироқ бўлиб бормоқда. Замонавий раҳбар даврнинг бу хусусиятини билиши ва бошқарув жараёнида уни қўллаши лозим.