Замонавий компьютерлардан фойдаланиш

34

---

III БОБ. NORTON COMMANDER 
ДАСТУРИ БИЛАН ИШЛАШ
Norton Commander дастури "Peter Norton 
Computing" фирмасининг маҳсулоти бўлиб, унинг 
вазифаси MS DOS ОС билан ишлашни енгиллашти- 
ришдан иборат. Бу дастур файллар ва директория- 
лар билан боглиқ асосий амаллар — қидириш, нусха 
кучириш, қайта номлаш, учириш кабиларни содда- 
роқ, қулайроқ равишда бажаради.
Шундай қилиб, NC операцион система вазифа- 
ларини бажаради ва унинг имкониятларини кенгай- 
тиради. MS DOS буйруқлари билан тўғридан-туғри, 
яъни NC дан чиқмасдан туриб ишлаш мумкин.
NC каби QDOS, Path Minder, ХТгее, Windows дас- 
турлари мавжуд.
3.1 . NC ИМКОНИЯТЛАРИ
NC турли функцияларни бажаради, хусусан:
• Дискдаги каталоглар руйхатини батафсил курса- 
тади.
• Дискдаги каталоглар дарахтини курсатиш, ката- 
логларни яратиш, қайта номлаш, учириш имкони- 
ятларига эга.
• Файллар устида нусха кучириш, қайта номлаш, 
жойни узгартириш ва учириш буйруқларини қулай- 
роқ бажаради.
• Турли матнли файллар, ҳужжатлар, архив файл­
лар, маълумотлар базаси матнларини кўриш, матн­
ли файлларни таҳрир қилиш имкониятига эга.
• MS DOSra тегишли ихтиёрий буйруқларни ва 
ҳоказоларни бажаради.
35

---

3 .2 . NC ДАСТУРИНИ ИШГА ТУШИРИШ
-гчгглтттIТТ ТТТТТѴО 
'Г Х П Т Т ІХ Г У Т Х И Т \ П Т
\?ТГ П П ^ Т Ш И Г fS v tf -
_ 
' ' ' 
- X 
М 
ѣ. 
9 
*
руқлар сатрилэ клавиатуралан кѵйидагини териш ке- 
рак:
NC (Volkov Commander учун ѴС)
Натижада экраннинг юқори қисмида икки қават- 
ли ҳошия билан чегараланган иккита тугри бурчак- 
ли дарчалар ҳосил булади. Бу дарча одатда «панел» 
деб аталади. Панеллар тагида 
DOSHHHr 
буйруқлар 
сатри жойлашади. Ундан 
DOSHHHr 
ихтиёрий буй- 
руқларини киритишингиз мумкин. Охирги сатрда эса 
NC функционал тугмачаларининг вазифасини эсла- 
тувчи сатр жойлашади.
3.3. NCAAH ЧИҚИШ
NC дан чиқиш учун [FlOj тугмачаси босилади. 
Экраннинг ўртасида қуйидаги савол ҳосил булади: 
Do vou want to quit the Norton Commander ? (Yes. 
No)
(Сиз Norton Commander дан чиқмоқчимисиз?) 
Агар чиқмоқчи булсангиз [Enter] ёки "Ѵ"ни, акс 
ҳолда [Esc] ёки "N" ни киритасиз.
36

---

3 .4 . DOS БУЙРУҚЛАРИНИ ИШГАТУШИРИШ
DOS буйругини бажариш учун у клавиатурадан 
киритилиб, [Enter] тугмачаси босилади. Буйруқлар 
сатрида буйруқларни таҳрир қилиш тартиби юқори- 
да қайд қилинган эди.
NC панелидаги жорий файлни буйруқлар сатри- 
га [Ctrl] + [Enter] тугмачалари чиқаради.
Аввалги буйруқни буйруқлар сатрига қайтариш 
[Ctrl] + [E] тугмалар орқали амалга оширилади.
Аввал киритилган буйруқни чиқариш учун унинг 
биринчи уч ҳарфи киритилиб, [Ctrl] + [Enter] тугма­
чалари босилади.
3 .5 . NC ПДНЕЛЛАРИ ТАРКИБИ
NC панелида бирор диск ёки каталогнинг ката­
лог файллари ҳақидаги маълумотлар ёки дискдаги 
каталоглар дарахти кабилар тасвирланиши мумкин. 
Бунда панелнинг юқори қисмида жорий диск ёки 
каталог номи курсатилади.
3.6 . NC ПАНЕЛЛАРИНИ БОШҚАРИШ
NC панелларини бошқариш учун қуйидаги тугма­
чалар мажмуидан фойдаланиш мумкин:
[Tab] ёки [+_]
[—►] — жорий панелни узгартиради.
[Ctrl] + [О] — экрандаги панелларни учиради ёки 
аксинча.
[Ctrl] + [Р] — жорий булмаган панелни учиради 
ёки аксинча.
[Ctrl] + [U] — панеллар урнини алмаштиради.
[Ctrl] + [F1] — чап панелни учиради ёки аксинча.
[Ctrl] + [F
2
] — унг панелни учиради ёки аксинча.
[Alt] + [F1] — чап панелда дисклар руйхатини 
чиқаради.
37

---

[Alt] + [F2] — ўнг панелда дисклар рўйхатини чи- 
қаради.
3.7 . ПАНЕЛДАГИ КАТАЛОГЛАР РЎЙХАТИ
Агар NC панелида каталог руйхати келтирилса, у 
ҳолда панелнинг юқори қисмида каталог номи кел- 
тирилади. NC файллар номини кичик ҳарфларда, 
каталог номларини бош ҳарфлар билан курсатади.
Системали файлларнинг эса биринчи ҳарфи бош 
ҳарфда булиб, файл номи билан кенгайттич ўртаси- 
да файлга атрибут урнатилганлигини билдирувчи 
белги булади.
NC файллар ҳақидаги маълумотни қисқа ва тула 
тарзда бериши мумкин. Қисқача маълумот фақатги- 
на файллар номини кўрсатади. Тула маълумот файл­
лар ҳажмини (байтларда), у ёзилган кун ва вақтни 
ҳам курсатади.
Панелнинг пастки қисмида ажратилган ёки тан- 
ланган файллар ҳақида маълумот келтирилади. NC 
файллар ҳақидаги маълумотларни қуйидаги тартиб- 
да чиқариши мумкин: номлар, кенгайтгичлар буйи- 
ча алфавит тартибида, ёзилган куни, вақти ва ҳаж- 
миниш' камайиб бориши тартибида.
Маълумот чиқиш тартибини узгартириш қуйида- 
ги тугмачалар мажмуини босиш ердамида амалга 
оширилади:
[Ctrl] + [F3] ном буйича тартиблайди.
[Ctrl] + [F4] кенгайтма буйича тартиблайди.
[Ctrl] + [F5] вақт буйича тартиблайди.
[Ctrl] + [F
6
] ҳажм буйича тартиблайди.
[Ctrl] + [F7] 
каталогларнинг тартибланмаган 
руйхатини беради.
3 .8 . АЖРАТИЛГАН ФАЙЛ ЁКИ КАТАЛОГ
Ранг билан бошқалардан фарқланувчи экрандаги 
бирор файл ёки каталогни ажратилган, деб атаймиз.