Замонавий дастурлаш технологиялари. Объектга йуналтирилган дастурлаш тиллари. Borland C++ Builder 6 интеграллашган соҳаси

Tarmoqdagi kompyutеr xavfsizligi

Кодиров Зохиджон Зокирханович

Reja:

• Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari
• Tarmoq xavfsizligi muammolari
• Razvedka hujumlari
• Kirish hujumlari
• Zararli hujumlar

Кодиров Зохиджон Зокирханович
Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari
Kompyuter tarmoqlari resurslarni almashish maqsadida bir necha kompyuterlarning birlashuvidan iborat. Fayllar, dasturlar, printerlar, modemlar va har qanday tarmoq uskunasi birgalikda foydalaniluvchi yoki taqsimlanuvchi resurslar bo‘lishi mumkin. Kompyuterlarni birlashtirish uchun ma’lumotlarni uzatuvchi turli xil vositalardan foydalaniladi: aloqa kanallari, telekommunikatsiya vositalari, retranslyatorlar va h.
Mos tarmoq servislaridan foydalanish orqali turli xil tarmoq resurslarini taqdim etish vazifasi yuklatilgan tarmoq kompyuteri server deb ataladi.
Tarmoq resurslaridan va turli tarmoq servislaridan foydalanish maqsadida serverga so‘rov yuboruvchi tarmoq qurilmalari mijozlar deb ataladi.
Avtonom ishlovchi yoki mijoz sifatida tarmoqqa ulangan kompyuterni, odatda, ishchi stansiyasi deb atashadi.
Кодиров Зохиджон Зокирханович
Kompyuter resurslaridan foydalanishdan avval foydalanuvchi kompyuter tizimining identifikatsiya va autentifikatsiya jarayonidan o’tishi lozim.
Identifikatsiya (Identification) - foydalanuvchini uning identifikatori (nomi) bo’yicha aniqlash jarayoni. Bu foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida birinchi galda bajariladigan funktsiyadir. Foydalanuvchi tizimga uning so’rovi bo’yicha o’zining identifikatorini bildiradi, tizim esa o’zining ma’lumotlar bazasida uning borligini tekshiradi.
Autentifikatsiya (Authentication) - ma’lum qilingan foydalanuvchi, jarayon yoki qurilmaning haqiqiy ekanligini tekshirish muolajasi. Bu tekshirish foydalanuvchi (jarayon yoki qurilma) haqiqatan aynan o’zi ekanligiga ishonch xosil qilishiga imkon beradi.
Кодиров Зохиджон Зокирханович
Autentifikatsiya o’tqazishda tekshiruvchi taraf tekshiriluvchi tarafning xaqiqiy ekanligiga ishonch hosil qilishi bilan bir qatorda tekshiriluvchi taraf ham axborot almashinuv jarayonida faol qatnashadi. Odatda foydalanuvchi tizimga o’z xususidagi noyob, boshqalarga ma’lum bo’lmagan axborotni (masalan, parol yoki sertifikat) kiritishi orqali identifikatsiyani tasdiqlaydi.
Identifikatsiya va autentifikatsiya sub’ektlarning (foydalanuvchilarning) haqiqiy ekanligini aniqlash va tekshirishning o’zaro bog’langan jarayonidir. Muayyan foydalanuvchi yoki jarayonning tizim resurslaridan foydalanishiga tizimning ruxsati aynan shularga bog’liq.
Sub’ektni identifikatsiyalash va autentifikatsiyalashdan so’ng uni avtorizatsiyalash boshlanadi.
.
Кодиров Зохиджон Зокирханович