Замонавий араб тилида олд кўмакчилар таъсирида феъл маъноларининг ўзгариши

ﺏ old ko’makchisi va uning fe’l ma’nolarini o’zgarishdagi o’rni

• Qisqa predloglar mustaqil so’zlar bilan oson birikadilar, masalan, ja’a bi – “u kim yoki nima bilandir keldi”, “u olib keldi, etaklab keldi” so’z birikmasidan ja:b//ga:b yangi arab fe’li shakllandi”.
• Arab olimi al – G’alayiniy o’zining “Jaami’dud – durus al – arabiyya” asarida bi old ko’makchisining ma’nolari qatorida o’tish ma’nosini ko’rsatadi: “U (old ko’makchi) hamza kabi o’timsiz fe’lni o’timliga aylantiradi. natijada harakatdagi shahs harakat ob’ektiga aylanadi”.
• “Arab predloglarining sintaksik vazifalari (funktsiyalari) maqolasida serb olimi Sh.Sikirich arab olimlari yo’lidan borib bi old ko’makchisi fe’l o’timlilik ma’nosini oladi, deya ta’kidlaydi. Bu harakat ma’nosini anglatuvchi o’timsiz fe’llarda o’z o’rniga ega, masalan: dja:’a,’ata: - kelmoq, ra’ha, sa:ra – bormoq, ketmoq, nahada – turmoq/uyg’onmoq, sama: - baland bo’lmoq, yuqorilamoq. Bu fe’llar bi predlogi qo’yilganda quyidagi ma’nolarga ega bo’ladi:
• ja:a + bi, ‘ta: + bi – olib kelmoq.
• ra:ha + bi, sa:ra +bi – olib ketmoq.
• nahada + bi – amalga oshirmoq bajarmoq
• Shu bilan birga aftidan bi old ko’makchisining rasmiy, formal ma’nosi ham mavjud, u birgalik ma’nosidan kelib chiqqan bo’lib, ba’zida his etiladi. Bu ma’no kelish-ketish fe’llari bilan qo’llanilganda olib ketish, olib kelish ma’nosiga ega bo’lganida uchraydi. Ammo bi old ko’makchisining maxsus ma’nosi birgalik ma’nosi qo’llanilganligida o’zaro bog’liqlik ma’nosi qolmaganlagidadir. Faqatgina birgalik harakatining natijasi bor – boshqa predmet tomonidan predmetga faol ta’sir. Biz bu yerda fe’l ma’nosiga bi old ko’makchisi qo’shgan kauzatilik ma’nosini ko’ramiz.