Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich

 
IV BOB. GIMNASTIKANING ASOSIY VOSITALAR 
4.1. Saf mashqlarva ularning tasnifi 
Saf  mashqlariga  -  saf  usullari,  saflanish  va  qayta 
saflanish,  bir  joydan  ikkinchi  joyga  ko’chish  usullari,  orani 
ochish  va  yaqinlash-  tirishlar  kiradi.  Saf  mashqlari  yordamida 
jamoa  bo’lib  harakat  qilish,  ritm  va  shiddat  hissiyotini 
tarbiyalash  masalalari  muvaffaqiyatli  bajariladi,  intizomlilik  va 
uyushqoqlik ortadi. 
Saf  mashqlarining  muhim  ahamiyati  shundan  iboratki, 
ular  kishi  qaddi-qomatini  rostlashga  yordam  beradi.  Bu  narsa 
harbiylarning  qaddi-qomati  to’g’ri  tuzffishida  yorqin  ko’rinib 
turadi.  Talabalarni  zalda  yoki  maydonchada  tez  vamaqsadga 
muvofiq  joylashtirishga  imkon  beradigan  saf  mashqlarisiz 
gimnastika mashg’ulotlarini tasawur qilib bo’lmaydi. 
Ko’p  sonli  talabalar  qatnasha  oladigan  saflanish 
turlarining  ko’pligi  tufayli  saf  mashqlari  ommaviy  gimnastika 
chiqishlariningtarkibiy  qismini  tashkil  qiladi.  Safdagi  harakatlar 
va  buyruqlarning  ko’pgina  qismi  O’zbekiston  Qurolli  Kuchlari 
Ustavining  saf  harakatlari  direktivasidan,  ozroq  qismi  esa 

---

55 
 
gimnastika  mashg’ulotlari  jarayonida  amaliyotda  qo’llaniladigan 
atamalardan foydalanilgan. 
Ushbu bobda gimnastika amaliy mashg’ulotlarida ko’proq 
uchraydigan  va  mashg’ulot  o’tishda  zarur  bo’lgan  saf  mashqlari 
yoritilgan.  Saf  mashqlaridan  foydalanish  qulay  bo’lishi  uchun 
gimnastika  zalida  shartli nuqtalar  belgilanadimarkazi,  o’rtalik  va 
burchaklari (10-rasm).  
 
10-rasm. gimnastika zali 

---

56 
 
Ular zalning o’ng chegara tomoniga nisbatan belgilanadi. 
Zalning  o’ng  tomoni  nisbatan  (eshiklar  joylashgan)  uzun 
tomonlaridan  biri  bo’lib,  unda  mashg’ulot  oldidan  guruhlar 
saflanadi  (odatda,  eshikdan  kirishga  qarama-qarshi  tomonda). 
Agar  zalning  uzun  tomonida  derazalar  joylashgan  bo’lsa,  guruh 
derazalarga orqasi bilan saflanadi. 
Saf mashqlari quyidagi to’rt guruhga bo’linadi: 

 
saf usullari; 

 
saflanish va qayta saflanishlar; 

 
joydan joyga ko’chish; 

 
oraniochish va jipslashish. 
Saf  mashqlarini  qo’llashdagi  asosiy  tushunchalar  11-
rasmda ko’rsatilgan. 
 
11-rasm. 
Saf - talabalarning darsda birgalikda harakatlanishi uchun 
belgilangan qoidaga ko’ra tiziladi. 
Qator  -  shug’lanuvchilarning  bir  chiziqda  yonma-yon 
turishi. 
Ketma-ket 
qator 
- 
shug’ullanuvchilarning  bir-biri 
orqasida tizilishi. 
Boshlovchi  -  ketma-ket  qatorda  birinchi  -  boshida  turgan 
o’quvchi (talaba). 

---

57 
 
Oxirgi - ketma-ket qator oxirida turgan o’quvchi (talaba). 
Front - shug’ullanuvchilar safning old tomoni (qatorda). 
Ichkari  -  front  teskarisi,  ya’ni  orqa  tomoni,  2-,  3-,  4-
qatorlar. 
Qanot - safning chap yoki o’ng tomoni. 
Saf chuqurligi - ketma-ket qatordagi boshlovchidan oxirgi 
o’quvchi (talaba) orasidagi masofa. 
Safkengligi  -  o’ng  qanotdan  chap  qanotgacha  bo’lgan 
masofa (qatorda). 
Masofa  -  yonma-yon  turgan  shug’ullanuvсhilar  orasidagi 
masofa (ketma-ket qatorda). 
Oraliq  -  front  bo’yicha  shug’ullanuvchilar  orasidagi 
masofa. 
Mashg’ulotda safni o’qituvchi va talabalar (guruh sardori, 
o’quv  bo’limlarining  boshliqlari  va  navbatchilar)  tovush  yoki 
belgilangan  signal  bilan  beriladigan  buyruq,  topshiriqlar  berish 
orqali tuzadilar. 
Zich  saf  -  talabalarning  qatorda  bir-biridan  kaft 
kengligidagi (tirsaklar o’rtasi) oralig’ida yoki ketma-ketlarda bir-
biridan  oldinga  uzatilgan  qo’l  uzunligidagi  masofadan  iborat 
safdir. 
О  nisi  ochiq  saf  -  talabalarning  qatorda  bir  qadam 
oraliqda  yoki  o’qituvchi  belgilab  bergan  oraliqda  joylanishidan 
iborat safdir.