Zahiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi



Download 3,97 Mb.
bet357/677
Sana04.02.2022
Hajmi3,97 Mb.
#430787
1   ...   353   354   355   356   357   358   359   360   ...   677
Bog'liq
2 5442675131216298385

Xattotlik. Yozma adbiyotning keng yoyilishi bir tomondan, badihago’ylik ravnaqiga chek qo’ygan bo’lsa, ikkinchi tomondan Yangi san’at turi xattotlikning vujudga keltirdi. Xattotlik Xitoy, YAponiya, Suriya va musulmon mintaqasida va Yevropada keng yoyildi, dastlab unga qimmatbaho kitoblarni chiroyli yozuv bilan ko’chirib ko’paytirish xunari sifatida qaralgan. Keyinchalik u mustaqil san’at turiga aylandi. Xattotlik quroli sifatida musulmon Sharqida qamish qalam, Budha Sharqida mo’yqalam, Yevropada –patqalam qo’llanilgan. Xattotlikda harf yoki ieroglif ham aniq, ham chiroyli yozilishi bilan go’zallikni namoyon etadi. Har bir xattot san’atkor sifatida o’z yozish uslubiga ega bo’lgan. Bizning mintaqamizda ushbu san’at tufayli arab yozuvining turli xil go’zallashgan ko’rinishi vujudga keldi. Nasta’liq, nasx, suls, kufiy, Rayhoniy va b. shular jumlasidandir.
Hukumdorlar devonlaridagi mirzalar ham chiroyli yozuv sohiblari bo’lgan. Lekin ular farmonlar, ko’rsatmalar, rasmiy maktublar bilan shug’ullanganlar, ularda real, diplomatik talablar ifoda topgan. Xattotlikda harflar go’zalligi, birinchi o’rinda turgan. Bunga misol tariqasida Sultonali Mashhadiy ko’chirgan Navoiy devonlarini keltirish mumkin. Xattotlik san’atining ravnaqi O’rta asarlarga to’g’ri keladi. Tabriziy, Sultonali Mashhadiy, Majnun ibn Kamoliddin Rafiqiy, Munis Xorazmiy singari xusnixatning yirik san’atkorlari ayni paytda xattotlik san’ati to’g’risida estetik risolalar ham bitganlar.
Xattotlikning san’at tarixidagi yana bir muhim xizmati shuki, u musulmon Sharqida rangtasvir san’ati rivojiga, xususan uning minatyura janri taraqqiyotiga ulkan xissa qo’shdi. Kitoblar nafaqat o’simliksimon tasvirlar bilan bezatila boshlandi, balki ko’chirilayotgan asar syujetlariga mos minatyuralar ham rusm bo’ldi. Bularning hamasi Navoiy davrida Hirotda “Nigoriston” miniatyura maktabining vujudga kelishiga olib keldi. SHuningdek, keyinchalik Buxoro, Hindiston, SHeroz minatyura ham paydo bo’ldi va endi miniatyura maktablari alohida, faol janr sifatida ma’naviy hayotda katta o’rin egalladi. M., SHafiiy Abbosiyning “Uxlayotgan darvish” (Isfaxon, 1650), Mirza Alining “SHaxmat o’yini” (Mashhad 1556 – 65) Buxoro maktabida yaratilgan “Ustoz va shogird kurashi” (XVIasr), “CHashma bo’yidagi bazm” (1578) kabi minatyuralar ana shunday mustaqil maktablar namunalaridir.
Ko’rib o’tganimizdek, xattotlik san’ati kitobat, ya’ni kitobni o’quvchiga go’zal shaklda etkazish bilan bog’liq. SHu bois bosma tarzda kitob chop etish vujudga kelgach, xattotlikka ehtiyoj qolmadi va tez orada u san’at sifatida faollikni yo’qotib, tarixga aylandi.

Download 3,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   353   354   355   356   357   358   359   360   ...   677




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish