Zahiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

Turkiston ma’rifatchi-jadid mutafakkirlarining estetik qarashlari.
Bu harakat ibtidosida turganlardan biri buyuk o’zbek shoiri Zokirjon Xolmuhammad o’g’li Furqatdir (1958-1909). Agar shoirning g’azallari, muhammislari, musaddaslari lirik tabiatga ega bo’lib, ularda yor go’zalligi madh etilsa, masnaviylarida ijtimoiy muammolar o’rtaga tashlanadi. Masnaviylarning bir qismi («Ilm xosiyati», «Vistavka xususida», «Gimnaziya») ma’rifatni targ’ib qilishga bag’ishlangan. «Toshkent shahrida bo’lg’on nag’ma bazmi xususida», «Nag’ma va nag’magar va aning asbobi va ul nag’ma ta’siri xususida», «Suvorov haqida», «SHoir ahli va she’r mubolag’asi xususida» deb atalgan masnaviylar esa ma’lum ma’noda estetikaga taalluqli. Iste’dodli filolog olim SHuhrat Rizaev ulardan birini – «Suvorov haqida»gi masnaviyni ilk o’zbek teatr tanqidi namunasi, spektaklga she’riy yo’lda yozilgan taqriz deydi. Bu fikrda jon bor. Zero yuqoridagi masnaviylarni o’ziga xos estetik manzumalar deyish mumkin. Furqat «Nag’ma va nag’magar va aning asbobi va ul nag’ma ta’siri xususida» masnaviysida «Toshkand shahrida bo’lg’on nag’ma bazmi xususida» masnaviysidagi «taqrizchilik» doirasidan chiqib ketadi, xonandalar, sozandalar, konstert zali, unga kirish qoidalarini tasvirlashdan voz kechadi, asosiy e’tiborni musiqadan va undan olinadigan estetik lazzat haqida fikr yuritadi.