Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

 
1-Mavzu: Populyasiya soni va zichligini aniqlash.
 
Reja: 
1. Populyasiya soni va zichligi haqida nazariy ma’lumotlar. 
2. Populyasiya sonini va zichligini aniqlash. 
3. Mustaqil ish topshiriqlari 
4. Testlar 
Darsning maqsadi: Talabalarga populyasiyalarning soni va zichligi hamda bu 
ko’rsatkichlarning o’zgarib turishi haqida nazariy ma’lumotlar berish, amaliyotda populyasiya 
soni va zichligini aniqlash usullaridan foydalanish ko’nikmalarini shakllantirish. 
Dars o’tish vositalari: o’quv va uslubiy qo’llanmalar, turli organizm populyasiyasi soni 
va zichligi ko’rsatilgan jadval, ish daftari, metr o’lchagich, 1m
2 
yoki 0,5m
2 
yuzali to’rtburchak 
ramka, penset, mikrokalkulyator. Ishning bir qismi dala sharoitida bajariladi. 
Dars o’tish usullari: dars takrorlash, suhbat va savol-javob, amaliy topshiriqni mustaqil 
bajarish hamda olingan natijalarni munozara qilish tarzida olib boriladi. Bunda talabalarning 
mustaqil, erkin fikrlash va fikrlarni bayon etishga o’rgatish uchun ularga mavzu bo’yicha 
savollar beriladi, talabalar guruh-guruh bo’lib amaliy ishni mustaqil bajaradilar va natijalarni 
bayon qiladilar, natijalar o’qituvchi bilan birgalikda tahlil qilinadi. 
Darsning mazmuni: 
 
«Populyasiya-o’z-o’zini yaratishga qobilyatli, shu turning boshqa individlari 
majmuasidan makonda va zamonda alohidalashgan bir turga mansub individlar majmuasidir». 
Populyasiya individlar majmuasi sifatida ayrim olingan individlardan quydagi belgilari 
yoki ko’rsatkichlari bilan ajralib turadi: 
1) populyasiya soni- ajratilgan maydondagi individlarning umumiy soni; 
2) populyasiya zichligi- maydon yoki hajm birligidagi individlar soni; 
3) tug’ilish- vaqt birligida ko’payish natijasida paydo bo’ladigan yangi indivilar soni; 

---

4) o’lim- ma’lum vaqt oralig’ida nobud bo’lgan individlar sonini ko’rsatadigan 
ko’rsatgich; 
5) populyasiya sonining o’sishi- o’lim va tug’ilish o’rtasidagi farq; 
6) o’sish tezligi- vaqt birligi ichida populyasiya sonining o’sishi; 
Populyasiyalarni o’rganishda asosan ikki guruh miqdoriy ko’rsatkichlardan foydalaniladi. 
Bularning birinchisi statik ko’rsatkichlar bo’lib, populyasiyaning ma’lum vaqtdagi holatini 
tavsiflaydi. Ikkinchisi dinamik ko’rsatkichlar bo’lib, ma’lum vaqt oralig’ida populyasiyada 
o’tadigan jarayonlarni tavsiflaydi. Statik ko’rsatkichlarga populyasiya soni va zichligi hamda 
populyasiya strukturasining ko’rsatkichlari (yosh, jins va boshqa strukturalar) kiradi. Shuni 
ta’kidlash kerakki, statik ko’rsatkichlar, albatta, doimiy bo’lmasdan, vaqt davomida o’zgarib 
turishi mumkin. Lekin bu o’zgarishlar jadalligi dinamik ko’rsatkichlar bilan baholanadi.