59
ham bo’lishi kerak emas. Biroq kichik maktab yoshidagi o’quvchilarning
geometrik tasavvurlari zahirasi qancha boy bo’lsa ular tomonidan geometrik
bilimlarni o’zlashtirish, keyingi sinflarda o’quvchilar tasavvurlarini rivojlantirish
shuncha sifatli bo’ladi. Shunisi aniqki, boshlang’ich sinflarda geometriya
elementlari bilan tanishtirish va o’rgatish ko’rgazmali bo’lishi va matematiklar
tomonidan ishlab chiqilgan geometriyani ko’rishning na aksiomatik va na boshqa
biron usulni qo’llanishga majbur emasmiz. Biroq bu narsa boshlang’ich sinflarda
geometrik material aniq mantiqiy qurilishga ega bo’lmasligi kerak degani emas.
Biroq boshlang’ich sinflarda geometriya elementlari bilan tanishtirishning
(asosiy) maqsadi ularni asosiy tushuncha-obrazlar bilan tanishtirishdan iborat,
ammo geometriya kursi na faqat geometrik figuralarni, balki ular orasidagi va ular
elementlari orasidagi munosabatlari ham o’rganadi.
Keyingi o’rganish jarayonida ║, ┴ simmetriklik va boshqa munosabatlarni
bilish va ular bilan muomala qilish uchun yana … o’ngdan, …chapdan, oldin
keladi, keyin keladi, …tegishli va kesishadi kabi munosabatlarni ham o’quvchilar
bilishlari kerak.
Matematikani o’rganish jarayonida kichik maktab yoshidagi o’quvchilar
ongida ba’zi munosabatlarni shakllantirishning ilmiy-metodik va amaliy ahamiyati
haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz. 1,2,3,4 sinflar o’quvchilari bilan ilmiy-metodik
tajribalar o’tkazilgan. Tajribalar bir xil material bilan turli yoshlardagi o’quvchilar
bilan va turli materiallar bilan bir xil yoshdagi o’quvchilar guruhlari bilan
o’tkazildi. O’quvchilar tartib munosabatini aniqlashtirishga qaratilgan
topshirliqlarni nisbatan yengil va xohish bilan bajarishadi. 617 ta o’quvchilarning
deyarli hammasi quyidagi masalani to’g’ri hal yetishdi.
Bu yerda turli balandlikdagi kubchalar tasvirlangan. Ularning har birida belgi
bor. Kubchalarni eng balandidan boshlab tartib bilan joylashtirish kerak. Ruchkani
oling va belgilarni talab qilgan tartibda qo’yib chiqing. Biroq ob’ektlar ikkita belgi
bilan xarakterlarida tartib munosabatini o’rnatish haqidagi masala o’quvchilarga
ancha qiyinlik qildi.
60
Bizga to’plamga, bir necha to’plamga tegishli elementlarni topish mashqlari
qiziqarli tuyuldi.
Topshiriq: kvadrat turiga ega rasmda bajariladi. Zangori, qizil va ko’k
qalamlarni oling.
a) Ko’k qalam bilan o’rta qator va o’rta satrda turgan katakni bo’yang.
b) qizil qalam bilan o’ngdan pastki burchakda turgan katakni bo’yang.
v) zangori qalam bilan birdaniga (bir vaqtning o’zida) ikkinchi satrda tepada
va uchinchi ustunda chapda turgan katakchani bo’yang.
Topshiriqlarning uchinchini hamma o’quvchilar ham bajara olmaydi. Bunda
ikkinchi satrning biron katakchasini va uchinchi ustuncha chapdan tegishli
katakchasi bo’yalgan. Bu belgilarning ikkalasini birlashtirish va to’g’ri javob
berishga hamma o’quvchilar muyassar bo’la olmaydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: