Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti



Download 0,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/25
Sana15.05.2021
Hajmi0,63 Mb.
#64418
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25
Bog'liq
boshlangich sinflarda geometrik materiallarni orgatish metodikasi 3-4-sinf matematika darslari misolida

                                                         S 

 

                                           V                 D 

 

 

 

 

                                    A                                     Ye 

 

V)  Murakkab  geometrik  figuralarda  bir  nechta  figuraning  umumiy  qismidan 

iborat bo’lgan figurani topishga doir mashqlar bilan tanishadilar. Masalan [13,256-

mashq]    

  

 



 

 

 



 

  Chapdagi  rasmdan  5  ta  uchburchak,  o’ngdagi  rasmdan  5  ta  to’rtburchak 

topib tanishadilar. 

Biz  yuqorida  o’quvchilarda  burchak  haqida  dastlabki  tasavvur  xosil qilishda 

uni  «uchburchakning  uzib  olingan»  burchagi  sifatida  talqin  etilishi  haqida  aytib 

o’tdik.  

Shuni  aytish  lozimki,  boshlang’ich  sinf  o’quvchilari  burchaklar  haqida  biroz 

cheklangan ma’lumot oladilar: faqat to’g’ri va to’g’ri emas burchaklarni farqlashni 




 

46 


o’rganib, burchakning uchi va tomonlarini ajrata oladilar xolos. Bu bosqichda ular 

burchakning  tomonlari  nurlardan  iborat  ekanligini  anglab  yetmaydilar.  Qog’oz 

varagini  buklash  yo’li  bilan  o’quvchilar  to’g’ri  burchak  modelini  xosil  qiladilar, 

ularni  burchaklarga  qo’yish  usuli  bilan  berilgan  burchaklar  ichida  to’g’ri  yoki 

to’g’ri  emas  burchaklarni  ajratishni  o’rganadilar.  Keyinroq  esa  malka  modelidan 

foydalanish  o’quvchilarning  «burchakni  kattalashtirish  (kichiklashtirish)»  termini 

ma’nosini anglab yetishga yordam beradi. 

O’quvchilarda  burchak  to’g’risida  tasavvurni  tarkib  toptirishning 

murakkabligi  sababi  shundan  iboratki,  ular  birinchi  marta  chegaralanmagan 

figurani o’rganishga kirishadilar. Chegaralanmagan figuralar haqida o’quvchilarda 

tasavvur  xosil qilish  o’ziga xos  xususiyatlarga  ega  bo’lib,  uni faqat  boshlang’ich 

sinf  o’quvchilaridagina  emas,  balki  5-6-sinf  o’quvchilarida  tarkib  toptirish  ham 

murakkab jarayondir. 

Siniq  chiziq  haqida  o’quvchilarda  tasavvur  xosil  qilish  uchun  o’qituvchi  bir 

bo’lak  simni  olib,  uni  o’quvchilar  ko’z  o’ngida  sindirib  (bukib)  amalga  oshirishi 

maqsadga muvofiqdir. 

O’quvchilarning e’tiborlari siniq chiziqning bo’ginlari (qismlari) kesmalardan 

iborat  ekanligiga  qaratiladi.  O’quvchilvrning  o’zlari  cho’plardan  va  plastilin 

bo’laklaridan  siniq  chiziq  modellarini  yasashlari,  daftarlariga  va  doskaga  siniq 

chiziq  chizishni  o’rganib  olishlari  maqsadga  muvofiqdir.  Bundan  so’ng  ularga 

siniq  chiziqlar  ochiq  va  yopiq  bo’lishi  mumkinligi  aytiladi.  Bunda  yopiq  siniq 

chiziqlar  ko’pburchaklarning  chegaralari  bo’lishini  o’quvchilar  ongiga  yetkazish 

muhimdir.  Masalan,  uchta  bo’g’indan  iborat  yopiq  siniq  chiziq  uchburchakning 

chegarasidir. 

Shundan  keyin o’quvchilarga  siniq  chiziq  uzunligini topish uchun uning har 

bir  bo’g’ini  uzunligini  topish  va  topilgan  sonlarni  qo’shish  kerak  ekani  aytiladi. 

Siniq  chiziq  uzunligini  topishga  doir  mashqlar  o’quvchilarni,  ko’pburchak 

perimetrii  tushunchasini  idrok  qilishga  olib  keladi.  Perimetrii  topilishi  kerak 

bo’lgan  dastlabki  figura  sifatida  uchburchak  olinishi  maqsadga  muvofiqdir. 

Shundan  keyin  o’quvchilarni  har  xil  ko’pburchaklarning  perimetrlarini  topish 




 

47 


bo’yicha  mashq  qildirish  kerak.  Ular  orasida  teng  yonli  va  teng  tomonli 

uchburchaklar,  to’g’ri  to’rtburchaklar,  kvadratlar  va  boshqa  figuralar  bo’lishi 

maqsadga muvofiqdir. 

Matematika  o’qitish  metodikasi  umumiy  matematika  metodikasiga  bog’liq. 

Umumiy  matematika  metodikasi  tomonidan  belgilangan  qonuniyatlar  kichik 

yoshdagi  o’quvchilarning  yosh  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda  boshlang’ich 

matematika o’qitish metodikasi tomonidan ishlatiladi. 

  Boshlang’ich  matematika  o’qitish  metodikasi  pedagogika  fani  bilan  uzviy 

bog’liq  bo’lib,  uning  qonuniyatlariga  tayanadi.  Matematika  o’qitish  metodikasi 

bilan pedagogika orasida ikki tomonlama bog’lanish mavjud. 

  Bir 

tomondan 



matematika 

metodikasi 

pedagogikasining 

umumiy 


nazariyasiga  tayanadi  va  shu  asosda  shakllanadi,  bu  hol  matematika  o’qitish 

masalalarini  hal  qilishda  metodik  va  nazariy  yaqinlashishning  bir  butunligini 

ta’minlaydi. 

  Ikkinchi  tomondan  pedagogika  umumiy  qonuniyatlarni  shakllantirishda 

xususiy  metodikalar  tomonidan  erishilgan  ma’lumotlarga  tayanadi,  bu  uning 

hayotiyligi va aniqligini ta’minlaydi.  

  Pedagogika 

metodikalarining 

aniq 

materialidan 



oziqlanadi, 

undan 


umumlashtiriladan foydalaniladi va o’z navbatida u metodikalarni ishlab chiqishda 

yo’llanma bo’lib xizmat qiladi. Matematika metodikasi pedagogik psixologiya va 

yosh  psixologiyasi  bilan  bog’liq.  Tarbiya  va  ta’limning  ko’pgina  masalalarini  hal 

qilishda  o’qituvchi  pedagogik-psixologiya  va  yosh  psixologiyaga  oid  ko’pgina 

bilimlardan foydalanish kerak. 

  Yoshlar  psixologiyasi  ta’lim  ta’sirida  kishi  ma’naviy  qiyofasining 

shakllanishi  qonuniyatlarini,  turli  yoshdagi  bolalarning  psixologik  xususiyatlarini, 

shuningdek,  bolalarning  bilimlarni  malakalarni  o’zlashtirishlarining  psixologik 

qonuniyatlarini,  ularning  mustaqilliklari  va  ijodlarining  rivojlanishi,  o’quvchilar 

shaxsning  kamol  topish  qonuniyatlarini  o’rganadi  bu  o’quv  tarbiya  ishini  tashkil 

qilishda katta ahamiyatga ega. 

  Boshlang’ich  matematika  metodikasi  ta’limning  boshqa  metodikalari  ona 




 

48 


tili,  tabiatshunoslik,  rasm,  mehnat  va  boshqa  fanlar  metodikasi  bilan  bog’liq. 

Predmetlararo  bog’lanishi  to’g’ri  amalga  oshirish  uchun  o’qituvchi  buni  hisobga 

olishi muhimdir.  

  Yuqori  sinflarda  predmetlararo  bog’lanishni  amalga  oshirish  ancha  qiyin, 

chunki har qaysi predmetni ma’lum bir o’qituvchi olib boradi. 

  Boshlang’ich  sinflarda  bunday  emas.  Hamma  fanlarni  bir  o’qituvchi  olib 

boradi  va  shu  sababli  uning  oldida  predmetlararo  bog’lanishni  amalga  oshirish 

imkoniyati ochiladi. 

  Boshlang’ich ta’limining turli o’quv predmetlariga oid darslarda o’quvchilar 

tevarak-atrofdagi  voqea  va  hodisalar, ularning  xossalariga  oid  konkret  tassavurlar 

oladilar.  Matematikaning  farqlantiruvchi  xususiyati  shundan  iboratki,  matematika 

ob’ektiv  borliqni  o’rganish  bilan  bir  vaqtda  o’rganilayotgan  voqea  va 

predmetlarning  aniq  mazmunidan  moddiy  dunyoning  eng  umumiy  tomonlariga 

tegishli  bo’lmagan  uning  miqdoriy  tomonlariga  hamda  fazoviy  shakl  va 

munosabatlariga  tegishli  bo’lmagan  hamma  narsaga  nisbatan  abstarksiyalanadi. 

Matematikaning  buyuk  kuchi  shundadir,  ya’ni  tushunchalarning  abstraktligi  va 

umumiyligidir,  boshqa  o’quv  fanlari  bilan  har  tomonlama  ko’plab  bog’lanishlar, 

munosabatlar o’rnatish imkoniyatlari ana shundadir. 

  Bunday  bog’lanishlarni  o’rnatishda  umumiy  faktlarni,  ya’ni  son  haqidagi, 

arifmetik  amallar  haqidagi,  geometrik  figuralar,  miqdorlar,  shakllar  haqidagi 

tasavvurlar  va  elementlar  tushunchalar,  har  xil  malaka  va  ko’nikmalar,  faoliyat 

turlari, o’qitishning forma va metodlarini asos qilib olish mumkin. 

  Matematika  darslarida  o’quvchilarning  tabiatshunoslik,  jugrofiya,  tarix, 

rasm,  chizmachilik,  mehnat,  jismoniy  tarbiya  va  boshqa  fanlardan  olgan 

bilimlaridan foydalaniladi.

11

 



Bu  fanlarga  oid  ma’lumotlar  arifmetik  masala  va  misollar  tuzish  uchun 

material  bo’lib  xizmat  qilish  mumkin.  Masalan  tarixiy  voqealar  haqida  bilim 

berish,  Vatanimiz  va  boshqa  mamlakatlar  chegaralarining  uzunligi,  mamlakatlar 

                                                 

11

 


Download 0,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish