Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti fizika-matematika fakulteti

D — ^dn.

dA
(8)

kattalik moduli ham A₀ kamayishi bilan modda dispersiyasi ortadi. Bu normal dispersiya deyiladi (3 - rasm).

Normal dispersiya sohasida n va A₀ orasidagi bog’lanishni quyidagi formula bilan ifodalash mumkin.

Bu erda a, b, c -qiymatlari har bir modda uchun tajribada aniqlanuvchi doimiylardir. Ko’p hollarda (2.3 ) birinchi ikki hadi olinadi.

(10)

Bu holda modda dispersiyasi

2b

D —

(11)

^dK A3

- dm

qonun bo’yicha o’zgaradi.

Agar modda yorug’likni qisman yutsa, shu yutilish sohasi va uning yaqinida spektrning ba’zi qismlarida qisqa to’lqinlar uzun to’lqinlarga nisbatan kam sinishi anomal dispersiya deyiladi

Hozirgi vaqtda lazer nurlari ko’plab sohalarda keng qo’llanilmoqda.Lazer nurlaridan foydalanib o’ta qattiq moddalarga(olmos va boshq)ishlov berish mumkin.lazer nurlari mahsulotlardagi defektlarni aniqlashda,uzoq masofalardagi radioaloqada, kichik hajmlarda yuqori temperatura hosil qilishida yoki nozik jarrohlik amaliyotlarida foydalansh mumkin.

Xulosa

Ma’lumki,fizika fani bo’yicha fundamental fanlar orasida tabiatni o’rganishda asosiy rol o’ynaydi va texnika yo’nalishidagi barcha mutaxassislik fanlar uchun fundamental asos bo’lib xizmat qiladi.

Fizika fanini mukammal o’zlashtirish o’quvchi talabalardan tabiatda yuz beradigan fizik jarayonlar,hodisalar va ular bo’ysunadigan qonuniyatlar mohiyatini chuqur anglash, idrok qilishni taqozo qiladi.Shu ma’noda mashg’ulotlar paytida fizika qonunlarini o’rganishda matematik jihatdan yondashish va talqin qilish bu qonunlar mazmun mohiyatini yaxshi tushunib olish va uzoq muddatga eslab qolish imkoniyatini beradi. Biz tebranishlar deganda tebrana jarayonlarni biror jismning tebranishi misolida tasavvur qiladilarva ularni o’zicha harakatga mos tenglama tuzib olamiz,keyin esa tebranishlarni nomlab boramiz.Ulardagi qonuniyat sinus yoki kosinuslar qonuniga muofiq o’zgarsa u garmonik tebranishlar deyiladi.Agar to’lqin uzunligi,faza va amplitudasi vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydiganto’lqin deyilsa bunda biz monoxromatik to’lqinni tushunamiz.Bu esa monoxromatik tebranishda hosil bo’ladi. Monoxromatik tebranishlar manbalari yordamida ko’p yechilmay qolgan muammolar bartaraf etilmoqda. Bu manbalardan biri bu -lazerlardir. Lazerlardan biz hirurgiyada, sanoatda, havo yo’llarida, harbiy ishlarda foydalanamiz.Qurilmalarning ishlashi asosida monoxromatik tebranishlar va to’lqinlar yotadi. Monoxramatik tebranishlarni inson sog’ligi va ish unumini rivojlantirishda katta ahamiyat kasb etadi. Zero unutmaylikki hech bir harakat tebranishsiz sodir bo’lmaydi.

Foydalanilgan adabyotlar:

1. 
   I.V.Savelev. Umumiy fizika kursi.
   
2. 
   R.I.Grabovskiy. Fizika kukrsi.
   
3. 
   Ismoilov M., Habibullayev P., Xaliulin M. Fizika kursi.
   
4. 
   Abdullayev G. Fizika.
   
5. 
   Savelev I.V. «Umumiy fizika kursi»
   
6. 
   Savelev I.V. «Umumiy fizika kursi»
   
7. 
   Rasulmuhamedov A.G, Kamolov J., Izbosarov B.F. «Umumiy fizika kursi»
   
8. 
   Nazarov O‘.Q. Umumiy fizika kursi.
   

9. Sivuxin D.V. “Umumiy fizika kursi”.

10. www.ziyonet.uz

11. www.NUR.uz