Гемоглобинни аник/гаш усули (“Охирги нуцта буйича” колориметрии гемиглобинцианид усули)
ПРИНЦИП
|
Эритроцитлар лизисидан кейин гемоглобин оксидланиб цианметгемоглобин (гемиглобинцианид) хосил килади, бу колориметрик аникланади. Х,осил булган эритма буялиш интенсивлиги 546 нм тулкин узунлигида улчаниб, гемоглобин микдорига тугри пропорционал булади.
|
РЕАГЕНТЛАР
|
R 1 фосфат буфер pH 7,8 0.15 М
KCN < 0.05 мг/мл ПАВ
|
СТАБИЛЛИГИ
|
Реагент ишлатиш учун тайёр, курсатилган муддатгача ярокли. Хона хароратида (10 - 30°С)саклансин.
|
НАМУНА
|
Капилляр ёки веноз кон К2 - ЭДТА билан.
Капилляр кон тез аникланиши керак, веноз - олингандан кейин 6 соат ичида текширилса булади.
|
УЛЧАШ ШАРТЛА- РИ
|
Тулкин узунлиги 546 нм (500 - 550 нм) Харорат: 18-37°С Кювета (опт. йул узунлиги.): 1 см"
Ноль: реагент бланкга карши
|
АНИКЛАШ
|
Реагент Кон намиунаси
|
Бланк
|
Синама
|
1.25 (2.5) мл
|
1.25 (2.5) мл 5 (10) мкл
|
Синамани тайёрланг, эхтиёткорлик билан ва яхшилаб аралаштиринг ва 10 секунддан сунг бланкка карши 546 нм тулкин узунлигида ютилишини улчанг. Усул калибровкаси учун стандарт кон билан синама тайёрланг ва улчанг (гемоглобин маълум курсаткичи билан). Хажмлар пропорционал узгариши мумкин.
|
Х.ИСОБЛАШ
|
К-омил буйича :
Гемоглобин синама г% = синама опт. узун. х KF (реагент кутисида курсатилган)
Стандарт кон буйича:
Синама опт. пл.
Синама гемоглобин г% = х стандарт конда НЬ конц.
Станд. опт. пл..
|
чизиклилик
|
50 дан 240 г/л гача
|
МЕЪЁРИЙ
КУРСАТКИЧЛАР
|
аёллар 115 - 165 г/л эркаклар 130 - 175 г/л болалар 1 ой 120-150 г/л 1 ёш 100-140 г/л 1 Оёш катталардаги каби
|
эслатма 1. Реагент калий цианидини саклайди. Тери ва шилликларга тушишидан сакланинг. Реагентга тугри куёш нурларини тушишидан сакланг 2. Факат in vitro диагностика учун.
|
II БОБ БИОЛОГИК МАТЕРИАЛЛАРНИ УМУМКЛИНИК ТЕКШИРУВ УСУЛЛАРИ
ГЕМАТОЛОГИЯ
Кон уч турдаги кон хужайраларидан ташкил топган:
Кизил кон хужайралари (эритроцитлар)
Ок кон хужайралари (лейкоцитлар)
Кон пластинкалари (тромбоцитлар)
Кон олиш ва текширув учун материал тайёрлаш.
Умумий клиник тахдил учун кон бемор бармогидан (раем. 1.1), кон томири- дан ёки кулок супрасидан, чакалокларда товонидан олинади (раем. 1.2). Кон текширувни эрталаб оч коринга, жисмоний зурикишлар, турли диагностик муолажалар ва дори воситаларини кабул килишдан аввал утказилиши тав- сия этилади.
Раем. 1.1. Капилляр конни олиш техникаси. Раем. 1.2. Чакалокларда товондан капил
ляр конни олиш техникаси
К,он олиш цоидалари:
Конни резина кулкопларда, асептика коидаларига риоя килиб олиш керак.
Капилляр кон олиш да бир марта кулланиладиган стерил ска- рификаторлардан фойдаланиш керак.
Капилляр щон.
Тешишдан олдин бемор бармоги териси 70°ли спирт билан хулланган стерил тампон билан артилади.
Тешилаётган тери кисми курук ва илик булиши керак.
Крн ярадан эркин окиши керак
Бармокни эзиш мумкин эмас, бу холатда конга тукима суюклиги тушиб, натижа нотугри булади.
Кон олингандан кейин яра юзасига 70°ли спирт билан хулланган стерил тампон куйилади.
Гематологик текширувлар учун кон 3 хил усул билан олиниши мумкин:
Бармок тешилгандан кейин бир неча томчи (3-4 томчидан кам эмас) кон индивидуал буюм ойначасига томизилиб, аралаштирилади ва ишлатила- ди.
И. К^он олдиндан натрий цитрат билан хулланган индивидуал, стерил Панченков капиллярига олинади.
Мух;им
Бир марта ишлатилгандан кейин тегишли эхтиёт чораларини куриб йук килинадиган ланцетлардан фойдаланган маъкул. Ланцет ёки игналар утмаслашиб колган булса, уларни янгисига алмаштириш керак, акс холда, кон олиш жараёни бемор учун огрикли кечади.
Кон олиш учун олдиндан куйидаги пробиркалар тайёрлаб куйилади:
эритроцитлар сонини санаш учун 4.0мл 0.9%ли натрий хлорид эритмаси солинган пробирка
гемоглобинни аниклаш учун 5.0 (ёки 2.5) мл (реактив тупламидан) трансформацияловчи эритма солинган пробирка
лейкоцитлар сонини санаш учун 0.4 мл 3%ли сирка кислота эритмаси солинган пробирка
ЭЧТ аниклаш учун Панчеков капиллярига 50 белгисигача тулдирилган ва пробиркага куйилган 5%ли натрий цитрат эритмаси.
Крн олингандан сунг дархол 1-,2-,3- пробиркаларга 20мкл кон солинади ва пипетка бир неча бор суюкликнинг юкори кисмида ювилади. Кон текшируви эритроцитлар учун суюлтиришдан бошланади, чунки кейинги лейкоцитлар сонини ва гемоглобин микдорини аниклаш эритроцитлар лизисига олиб келувчи реактивлардан фойдаланилган холда утказилади.
ЭЧТни аниклаш учун 5%ли натрий цитрат эритмаси билан ювилган капиллярга икки марта «К»белгисигача (100 булинма) кон олинади ва натрий цитрат эритмаси булган пробиркага пуфланади (кон ва реактив нисбати - 4:1), пробирка чайкатилади.
Лейкоцитар формулами, эритроцитлар, лейкоцитлар, тромбоцитлар морфологиясини текширув учун кон суртмалари тайёрланади: игна санчилган жой курук тампон билан артилади ва кон томчиси курук буюм ойнасига томизилади, кейин тезликда ойнача ёки махсус шпатель ёрдамида юпка суртма тайёрланади.
ЭРИТРОЦИТЛАР
Эритроцитар курсаткичларни аникдаш усуллари.
Эритроцитлар
упкалардан тукималарга кислородни ва тукималардан упкаларга карбонат ангидрид газини етказиб беради. Булар катталиги 7-8 микрон келадиган, текис юзага эга, юмалок шаклли майда таначалардир. Улар ботик диск шаклида булиши мумкин, ядроси ва доналари булмайди. Эритроцитларни санаш сифат курсаткичларига алокадор умумий микдорий маълумотни беради ва ундан камконликка шубха тугилганида текшириб куриш учун фойдаланиш мумкин.
Эритроцитларни санаш усуллари:
Микроскоп ёрдамида Горяев хисоб камерасида санаш.
Автомат ёки ярим автомат электрон хисоблагичлар ёрдамида санаш.
Горяев щсоб камерасида микроскоп ёрдамида текшириш услуби. Эритроцитлар сонини микроскоп остида хисоб турининг маълум микдордаги катакларида санаб, катаклар хажми ва конни суюлиш даражасидан келиб чиккан холда 1 мкл кон хисобига хисоблаш.
Аницлаш кетма - кетлиги.
4,0 мл 0,9% ли натрий хлорид эритмаси (физиологик эритма) солинган пробиркага 20 мкл кон куйилади. Солишдан олдин пипетка учи фильтрловчи когоз ёки дока билан артилади ва кон пробирка тубига пуфланади;
Пипеткани суюклик юкори катламида ювилади, пробирка ичида аралаштирилади.;
Камерани тулдиришдан аввал уни ва ёпкич ойнани сув билан ювилади ва курук килиб артилади.
Сунг силликланган ойнани камерага шундай ишкалаб ёпиштириш ке- ракки, камалак рангли халка пайдо булиши лозим.
Камерани тулдириш. Пробиркаларга олинган конни камерага тулдиришдан олдин бир неча марта побиркани вертикал холатда ушлаб чайкатиш керак.
Сунгра шиша таёкча учи билан пробиркадан кон томчиси олинади ва камера шундай тулдириладики, тур тутилган юза суюклик билан эгат- ларга окизиб юбормасдан ва хаво пуфакчаларисиз копланиши керак.
Камера тулдирилгандан кейин 1 дакикага шаклли элементлар чукиши учун тинч колдирилади.
Кейин камера катъий горизонтал жойлашган микроскоп столчасига куйилади ва микроскопнинг кичик йириклаштиршида шаклли элемент- ларни санашга утилади. Санаш коронгилаштирилган куриш майдонида утказилади (кия ёпилган диафрагма ёки бироз туширилган конденсор остида).
Эритроцитларни санаш диагонал буйлаб жойлашган 5 та катта катак (5x16=80 та кичик)ларда утказилади. Кичик катак ичидаги ва унинг юкори хамда чап чизикларида ётган ёки уларга у ёки бу томондан тегиб турган барча эритроцитлар саналиши лозим. Унг ва пастки чизикларда жойлашган ёки уларга икки томондан тегиб турган эритроцитлар саналмайди, чунки улар кейинги катакда саналади.
Х,ар бир катта катакдаги санаш натижалари 11 клавишли хисоблагичда сакланади ёки устунчага ёзилади, кейин улар йигиндиси олинади.
1 мкл конда шаклли элементлар микдорини хисоблаш хар бир тур учун куйидаги формула асосида утказилади:
Х=
а -4000 g б
Бу ерда: X - 1 мкл кондаги шаклли элементлар сони;
а - маълум микдордаги кичик катакчаларда саналган шаклли элементлар сони;
б - хисобланган кичик катакчалар сони;
в - конни суюл- тириш даражаси; 1/4000 мкл - кичик катакча хажми; 4000 га купайтириб, 1 мкл кон хажмига келтирамиз.
Мисол. 5та катта ёки 80та кичик катакда 400 эритроцит саналди, кон 200 марта суюлтирилди.1 мкл кондаги эритроцитлар сони:
400 • 4000 • 200
= 4 000 000.
80
80та кичик катак саналганда ва кон 200 марта суюлтирилганда хар сафар келтирилган формуладан фойдаланмасдан, саналган эритроцитлар сонига туртта нол кушиш, яъни 10000 га купайтириш мумкин.
ЭРИТРОЦИТЛАРНИГ УМУМИЙ сони Горяев камераси
Тавсия этилган хисоблаш зонаси Одатдаги хисоблаш зонаси
Эритроцитларни кон олингандан кейин 2-3 соат давомида санаш тавсия этилади. Гемолитик ва мегалобласт камконликларда эса кон олингандан кейин дархол санаш зарур, чунки эритроцитлар тез парчаланади.
Эритроцитларни санашдаги асосий хатоликлар манбалари:
Х,ужайралар бир кисмини ютувчи ва бу билан текширув натижасини пасайтирувчи кон куйкасининг х,осил булиши.
Камерани тулдиришдан аввал пробирка таркибини етарлича ара- лаштирмаслик.
Камера тугри баландлигини таъминловчи шароитларга риоя килмаслик. Ёпкич ойначаларни халкалар хосил килмасдан нотугри ёпиш- тириш.
Эритроцитларни камера тулдирилгандан кейин дархол, 1 дакика кутмасдан санаш; хужайралар бунда тубга чукишга улгурмайдилар. Натижалар хакикий натижалардан паст булади.
Саналган катаклар етарли булмаган микдори.
Ёмон ювилган капиллярлар.
Меъёрий курсаткичлар
1
Эркакларда : 4,5-6,5 х 10 /л Аёлларда: 4,4-6,0 х10
12/л