Z. T. Rajamurodov, B. M. Bozorov, A. I. Rajabov, D. G‘. Hayitov

Qo’zg’alishni o’tkazilishi. Yuzaga kelgan qo’zg’alish nerv tolalari bo’ylab tarqaladi, boshqa hujayralarga yoki o’sha hujayralarning boshqa qismlariga ham o’tadi. Bitta hujayrada yoki uning biron qismida hosil bo’lgan potensiallarning ta’siri qo’zg’alishni o’tkazilishini ta’min etadi, bu esa o’z navbatida qo’shni qismlarda qo’zg’alish chaqiruvchi qo’zg’atuvchi bo’lib qoladi.

Mag’izli nerv tolalarining miyelinli po’stlog’i kuchli qarshilik ko’rsatish xususiyatiga ega va tok ionlariga qarshilik ko’rsatadi, natijada u o’ziga xos elektr izolyatori hisoblanadi. Miyelinlashgan tolalardagi qo’zg’alish uning miyelin bilan qoplanmagan qismlaridagina, ya’ni Ranvye uzilishlarida hosil bo’ladi. Mag’izli tolalarda qo’zg’alishlar bitta Ranvye uzilishidan ikkinchisiga sakrab-sakrab o’tish yo’li bilan tarqaladi. Qo’zgalish tolaning po’stloq bilan qoplangan qismidan «sakrab o’tish» ikkinchi qismiga o’tadi. Bu holatni mag’izli nerv tolalari bo’ylab qo’zgalishni katta tezlikda (120 m/s.gacha) o’tishi bilan tushuntiriladi.

Mag’izsiz nerv tolalari bo’ylab qo’zg’alish sekin (1 dan 30 m/s.gacha) tarqaladi. Bu esa nerv membranasida bajariladigan va faoliyat potensiallarini yuzaga kelishiga olib keluvchi ionli jarayonlar tolaning uzunligi bo’ylab har bir uchastkasidan o’tadi. Qo’zg’alishni o’tish tezligi bilan nerv tolasining orasida ma’lum bog’liqlik mavjud: tola qanchalik yo’g’on bo’lsa, qo’zg’alish shuncha tez o’tadi.